ویژگی‌های یک روان‌شناس خوب

یک روان‌شناس خوب ویژگی‌هایی دارد که او را در برابر دیگر روان‌شناسان برجسته می‌کند. روان‌شناسی که بتواند رفتاری حرفه‌ای و درست داشته باشد می‌تواند به بهبود مراجع خود کمک شایانی کند. همان‌گونه که پیش‌تر گفتم روان‌شناسان در زمینه‌های گوناگونی کار می‌کنند که درمان یکی از بخش‌های آن است. ویژگی‌هایی که در این نوشته می‌خوانید درباره‌ی روان‌شناسانی است که کار درمانی انجام می‌دهند. در این نوشته تلاش کردم ویژگی‌های یک روان‌شناس خوب را بنویسم تا همکاران گرامی بدانند که چگونه می‌توانند یک روان‌شناس موفق و خوب باشند و نسبت به بهبود کار خود تلاش کنند. از سوی دیگر مردم نیز آگاه شوند که آیا کسی که روان‌درمانیشان را انجام می‌دهد شایستگی دارد یا نه.

ویژگی‌های یک روان‌شناس خوب چیست؟

پروانه‌ی اشتغال روان‌شناسی

داشتن مجوز و پروانه‌ی اشتغال نخستین پیش‌نیاز یک روان‌شناس است. بر پایه‌ی آیین‌نامه تنها روان‌شناسانی که دارای پروانه‌ی اشتغال باشند اجازه‌ی روان‌درمانی دارند. پروانه‌ی اشتغال نشان‌گر این است که سازمان نظام روان‌شناسی، روان‌شناس را دارای شایستگی کار درمانی می‌داند و مراجع می‌تواند به او اعتماد کند. در هر کشوری سازمان‌های ملی روان‌شناسی مسئول ارائه پروانه اشتغال به روان‌شناسان هستند. در کشور ما هم سازمان نظام روان‌شناسی و مشاوره جمهوری اسلامی ایران این مسئولیت را بر دوش دارد.

پای‌بندی به منشور اخلاقی روان‌شناسی

هر روان‌شناسی سوگند یاد می‌کند که از اصول اخلاقی در کار درمانی پیروی کند. اگر با یک روان‌شناس در اتاقش دیدار داشته‌ باشید خواهید دید که در کنار پروانه‌ی کار و مدرک دانشگاهیش یک تابلو منشور اخلاقی نیز دارد. می‌توانید بندهایی که یک روان‌شناس باید از آن پیروی کند را در آن بخوانید. منشور اخلاقی روان‌شناسی نشان‌گر این است که روان‌شناس از چه باید و نبایدهایی پیروی می‌کند.

یک روان‌شناس باید شنونده‌ی خوبی باشد.

روان‌شناس بیش‌تر از آن‌که سخن بگوید می‌شنود. برای این‌که بتوانید به درمانجو یا همان مراجع خود کمک کنید نخست باید به مشکلات او پی ببرید بهترین راه شناسایی و آگاهی نیز شنیدن است. پس در برخورد با درمانجو باید سراپا گوش باشید. روان‌شناس باید یک شنونده‌ی فعال باشد و گفته‌های درمانجو را به خوبی بررسی و تحلیل کند.

رفتار و گفتار روان‌شناس باید سنجیده باشد.

روان‌شناس باید فن بیان خوب داشته باشد و بتواند مراجع را به سوی خود جذب کند. اگر مراجع با شما احساس راحتی کند روند درمان و کیفیت گفت‌و‌گو بهبود می‌یابد. فن بیان مهارتی است که باید به خوبی آن را بیاموزید. به یاد بسپارید هیچ درمانجویی یک جلسه‌ی خشک و بی‌روح را دوست ندارد. یک روان‌شناس خوب کسی است که اعتماد به نفس دارد و شایستگی خود را در کردار و گفتارش نمایان می‌کند.

روان‌شناس باید رازدار باشد.

رازداری را می‌توان برجسته‌ترین ویژگی یک روان‌شناس خوب دانست. روان‌شناس هرگز گفته‌ها و رازهای درمانجوی را برای دیگران آشکار نمی‌کند. آن‌چه در اتاق روان‌شناس گفته و شنیده می‌شود همان‌جا می‌ماند و از اتاق بیرون نمی‌رود. پس اگر کسی پیش روان‌شناس برود و بگوید به همسرش خیانت کرده یا دزدی کرده نباید نگران باشد چون روان‌شناس رازدار خواهد بود. تنها هنگامی روان‌شناس گفته‌های مراجع را برای دیگران بیان می‌کند که یک مرجع قضایی مانند دادگاه برای روشن شدن یک پرونده مانند قتل به گفته‌ها نیاز داشته باشد. من بر این باورم که روان‌شناسان در جلسه‌ی روان‌درمانی از کشیشانی که اعتراف به گناهان را می‌شنوند هم رازدارتر هستند!

روان‌شناس باید شکیبا و صبور باشد.

بگذارید درمانجو هر اندازه که می‌خواهد سخن بگوید به یاد بیاورید که شما باید شنونده‌ی خوبی باشید برای درک مشکل مراجع و تشخیص اختلال نباید شتاب کنید عجله کردن و بی‌حوصلگی را کنار بگذارید. تشخیص شتاب‌زده ممکن است اشتباه باشد. همان‌گونه که می‌دانید برخی از اختلال‌های روان‌شناختی نشانگانی نزدیک به هم دارند پس شکیبایی رمز پیروزی است.

روان‌شناس خوب هرگز قضاوت و داوری نمی‌کند.

قضاوت و داوری کردن چیزی است که درمانجو را از شما دور خواهد کرد. هر انسانی در زندگی خود اشتباهات، ناکامی، شکست و دغدغه‌هایی دارد. آن‌چه که یک مراجع به آن نیازمند است این است که او را درک کنیم. از سرزنش کردن درمانجو پرهیز کنید و او را محکوم نکنید. کسی که نزد شما آمده به پند و نصیحت نیازی ندارد او نیازمند حل مشکل است. اگر او نیازمند شنیدن نصیحت و پند بود پیش دوستانش یا پدربزرگ و مادربزرگش می‌رفت. درمانجو را همان‌گونه که هست بپذیرید تا بتوانید به او کمک کنید.

روان‌شناس باید احساس همدلی داشته باشد.

درمانجو با چالش‌ها، ناکامی‌، ناامیدی و مشکلات روحی و روانی پیش روان‌شناس می‌آید و نیازمند یاری است. برای این‌که بتوانید مشکل مراجع را تشخیص و آن را حل کنید باید درک درستی از موقعیت درمانجو داشته باشید و احساس همدلی را به مراجع نشان دهید. همدلی، دلسوزی نیست همدلی به معنای تحقیر درمانجو نیست. همدلی یعنی بتوانید خود را جای مراجع بگذارید و او را درک کنید و برای بهبود و حل مشکلاتش تلاش کنید.

روان‌شناس خوب در زمینه‌‌ی توانایی خودش کار می‌‌کند.

هر روان‌شناسی در زمینه‌ای مهارت و توانمندی ویژه‌ای دارد. نمی‌توانیم بگوییم که روان‌شناس در درمان همه‌ی اختلال‌های روان‌شناختی مهارت و توانمندی بسیار بالا دارد. روان‌شناسی که در زمینه‌ی درمان اختلال‌های افسردگی، استرس و اضطراب مهارت بیش‌تری داشته باشد هنگامی که با یک فرد دچار اختلال اتیسم برخورد می‌کند او را پیش همکاری می‌فرستد که در زمینه‌ی درمان اختلال اتیسم مهارت دارد.

روان‌شناس به دنبال درمان است نه درآمدزایی.

هر کسی برای گذراندن زندگی خود نیازمند این است که درآمد داشته باشد روان‌شناسان هم بر پایه‌ی خدمات درمانی که به درمانجو می‌دهند از او پول می‌گیرند. روان‌شناس خوب تمرکز و توجه خود را روی فرآیند درمان مراجع می‌گذارد نه این‌که نگاه خود را به ساعتش بیاندازد که با پایان جلسه از او پول بخواهد. هزینه‌هایی که درمانجو به روان‌شناس پرداخت می‌کند باید بر پایه‌ی تعرفه‌ی رسمی کشور باشد.