آشنایی با آگورافوبیا (Agoraphobia) یا ترس از مکان‌های باز

شاید برای شما پیش آمده کسی را در سینما، فروشگاه یا هنگام سوار شدن به مترو ببینید که ترسیده و مضطرب است انگار که کسی جان او را تهدید می‌کند  و در حال فرار از کسی است. این می‌تواند نشانه‌ی اختلال روانی ترس از مکان‌‌های باز باشد. آگورافوبیا (Agoraphobia) یا ترس از مکان‌های باز، یکی از اختلال روانی است که برخی از مردم به آن دچار هستند. نزدیک به ۲۰٪ از کسانی که دچار اختلال وحشت‌زدگی یا Panic Attack هستند به آگورافوبیا هم دچار می‌شوند پس این اختلال روانی را باید جدی گرفت. در این نوشته شما را با آگورافوبیا آشنا خواهم کرد.

آگورافوبیا (Agoraphobia) یا ترس از مکان‌های باز چیست؟

آگورافوبیا (Agoraphobia)، ترس از مکان‌های باز، ترس از مکان‌های بسته یا بازار هراسی، یکی از شاخه‌های اختلالات اضطرابی است. کسانی که دچار اختلال آگورافوبیا هستند همیشه نگرانند و می‌ترسند که در جایی گرفتار شوند و در صورت نیاز، به خاطر وحشت‌زدگی نتوانند از آن‌جا بیرون بروند فرار کنند یا از دیگران کمک بگیرند. به طور کلی کسانی که دچار آگورافوبیا هستند تنها جای امن و آرام را خانه‌ی خود می‌دانند. آن‌ها هنگامی که به محیط‌های باز مانند بازار و استادیوم می‌روند دچار ترس و نگرانی از گیر افتادن و گرفتار شدن می‌شوند. هر چه فاصله‌ی فرد از خانه‌اش بیش‌تر باشد بر شدت ترس و نگرانی او افزوده می‌شود. با گذر زمان این ترس همه‌ی جنبه‌های زندگی فرد را تحت تاثیر قرار می‌دهد و زمینه‌ساز دوری‌گزینی فرد از جامعه می‌گردد. آگو.رافوبیا در زنان بیش از مردان بروز پیدا می‌کند.

نشانه‌ها و معیارهای DSM 5 برای آگورافوبیا یا ترس از مکان‌های باز

در کتاب DSM 5 نشانه‌هایی برای شناسایی اختلال آگورافوبیا یاد شده است که در زیر آمده است:

A: ترس یا اضطراب شدید درباره‌ی دو موقعیت (یا بیش‌تر از دو موقعیت) از ۵ موقعیت زیر:

۱- ترس یا اضطراب هنگام سوار شدن به وسایل آمد و شد عمومی مانند خودرو، اتوبوس، مترو، قطار، کشتی و هواپیما

۲- ترس یا اضطراب از مکان‌ها و جاهای باز مانند پارکینگ‌های همگانی، پل‌های عابر پیاده، فروشگاه‌ها و مرکزهای خرید سر باز

۳- ترس یا اضطراب از جاهای سر بسته مانند فروشگاه، سینما، سالن تئاتر و …

۴- ترس یا اضطراب از ایستادن در صف یا قرار گرفتن در جمعیت

۵- ترس و اضطراب هنگام تنها بودن بیرون از خانه

B: فرد از این موقعیت‌ها و شرایط می‌ترسد یا از جای گرفتن در آن‌‌ها خودداری می‌کند. چون گمان می‌کند اگر دچار نشانه‌هایی همانند نشانه‌های حمله‌ی وحشت‌زدگی یا دیگر نشانه‌هایی که او را از پا می‌اندازد، یا او را شرمنده می‌کند شود به آسانی نمی‌تواند فرار کند.یا دست یافتن به کمک دشوار خواهد بود. برای نمونه سالمندان ممکن است از زمین افتادن بترسند یا این‌که نگران باشند نتوانند ادرار یا مدفوع خود را کنترل کنند.

C: قرار گرفتن در مکان‌های باز و موقعیت‌های آگورافوبیک تقریبا همیشه فرد را دچار ترس یا اضطراب کند.

D: فرد همه‌ی تلاش خود را می‌کند تا از موقعیت‌های آگورافوبیک یا مکان‌های باز ترس‌آور دوری کند. همیشه می‌خواهد کسی همراهش باشد یا اگر در این موقعیت‌ها باشد همیشه در حال ترس و اضطراب شدید است.

E: شدت ترس یا اضطراب فرد با شدت خطری که موقعیت آگورافوبیک پدید می‌آورد متناسب نیست.

F: خودداری، ترس و اضطراب پیاپی و پیوسته است و معمولا ۶ ماه یا بیش‌تر به طول می‌انجامد.

G: ترس، اضطراب یا خودداری، رنج و نابسامانی در زندگی فردی، خانوادگی، شغلی و اجتماعی یا دیگر جنبه‌های زندگی را به همراه داشته باشد.

H: اگر فرد دچار یک بیماری جسمانی مانند بیماری التهاب روده یا پارکینسون باشد ترس، اضطراب و خودداری فرد به روشنی بیش از اندازه و افراطی است.

I: نشانه‌‌هایی که در فرد دیده می‌شود با اختلال دیگری بهتر از اختلال آگورافوبیا توجیه نشود. از آن‌جایی که برخی از اختلالات روانی نشانه‌هایی همانند و نزدیک به هم دارند، در هنگام تشخیص، فرد را دچار اختلالی می‌دانیم که توضیح بهتری برای نشانه‌های فرد باشد. برای نمونه سمپتوم‌‌ها و نشانه‌ها به فوبیای خاص، از نوع فرعی موقعیتی محدود نمی‌شوند؛ آن‌گونه که نشانه‌ها در اختلال اضطراب اجتماعی دیده می‌شوند تنها در موقعیت‌های اجتماعی رخ نمی‌دهند؛ به وسواس‌های فکری (مانند اختلال وسواسی اجباری OCD)، عیب یا نقص در ظاهر مانند اختلال خود زشت‌پنداری یا بادی دیسمورفیک، یادآوری‌های رویدادهای تروماتیک در اختلال استرس پس از سانحه یا PTSD، یا ترس از اضطراب جدایی مربوط نمی‌شوند.

همان‌گونه که گفته شد برخی از اختلالات روانی نشانه‌هایی یکسان دارند . برای همین است که  تنها با دانستن معیارها و نشانه‌های یک اختلال نمی‌توانید فرد را دچار یک اختلال روانی بدانید. شناسایی و تشخیص اختلال روانی کاری دشوار و علمی است که از سوی روان‌شناس انجام می‌شود. روان‌شناس تلاش می‌کند تا نشانه‌های گوناگونی که در فرد است را شناسایی کند و بررسی کند که این نشانه‌ها مربوط به کدام یک از اختلالات روانی است. این کاری است که تنها از یک روان‌شناس برمی‌آید. پس اگر احساس می‌کنید دچار این اختلال هستید  باید با روان‌شناس گفت‌و‌گو کنید.

درمان اختلال آگورافوبیا یا ترس از مکان‌های باز

برای درمان آگورافوبیا از دارو درمانی و روان‌درمانی بهره‌برداری می‌شود. داروها می‌توانند از شدت آگورافوبیا و اضطراب فرد بکاهند و نقش کنترل‌کننده را بازی می‌کنند اما برای درمان کامل آگورافوبیا نیاز به روان‌درمانی است که از سوی روان‌شناس انجام می‌شود.

دارو درمانی اختلال آگورافوبیا یا ترس از مکان‌های باز

برای درمان دارویی آگورافوبیا از داروهای ضدافسردگی بهره‌برداری می‌شود. این داروها در کاهش اضطراب نقش مهمی دارند. در این زمینه بیش‌تر داروهای مهارکننده‌ی بازجذب سروتونین به کار برده می‌شود هم‌چنین بنزودیازپین‌ها، داروهای ضدافسردگی سه حلقه‌ای نیز کاربرد دارند. اما درمان با بنزودیازپین‌ها نباید بیش از یک ماه باشد چون بنزودیازپین‌ها می‌توانند عوارض به همراه داشته باشند.

روان‌درمانی اختلال آگورافوبیا یا ترس از مکان‌‌های باز

شیوه‌های روان‌درمانی و راهکارهای گوناگونی برای درمان آگورافوبیا به کار برده می‌شود. درمان شناختی – رفتاری یا CBT یکی از پرکاربردترین شیوه‌های روان‌درمانی برای آگورافوبیا است. مواجهه‌درمانی یکی از راهکارهای خوبی است که به درمان آگورافوبیا می‌انجامد. در این روش فرد بارها با موقعیت‌های ترس‌آور و اضطراب‌آور روبه‌رو می‌شود و هر بار از محرک‌های شدیدتری برای ترس و اضطراب بهره گرفته می‌شود. در این روش فرد می‌آموزد چگونه گام به گام از پایین‌ترین سطح تا شدیدترین سطح ترس و اضطراب خود را درباره‌ی مکان‌های باز مدیریت کند. گروه‌درمانی، رفتار درمانی، نوروفیدبک و روانکاوی نیز از دیگر شیوه‌های موثر برای درمان آگورافوبیا هستند. اگر دچار آگورافوبیا هستید پیشنهاد می‌کنم پیش روان‌شناس بروید و دوره‌های روان‌درمانی و دارودرمانی را سپری کنید. درمان آگورافوبیا ممکن است چند ماه زمان ببرد پس نباید ناامید شد و باید با روان‌شناس همکاری داشته باشید.