تست‌ روان‌شناسی اینترنتی و مجلات را جدی نگیرید

شاید شما هم از کسانی باشید که با آزمون‌های روان‌شناسی در اینترنت یا مجله‌ها برخورد کرده باشید. اگر «تست روان‌شناسی» را در گوگل جست‌و‌جو کنید با انبوهی از سایت‌ها روبه‌رو خواهید شد که تست‌های گوناگونی را به نام روان‌شناسی به خورد مردم می‌دهند. تست خودشناسی، عزت نفس، سن عقلی، تست افسردگی، تست خلاقیت، استرس، اضطراب و … آیا تاکنون چنین تست‌هایی را دیده‌اید و آن‌ها را انجام داده‌اید؟ اگر چنین باشد برایتان پیش آمده که حس کنید یافته‌ها و نتایج این تست‌ها ربطی به پرسش‌ها ندارند یا به نتیجه‌ی تست اعتماد نداشته باشید. در این نوشته به شما خواهیم گفت که آزمون روان‌شناسی چیست؟ کدام آزمون‌ها علمی و کدام آزمون‌ها دروغین و سرگرمی است.

چرا آزمون‌های روان‌شناسی مجلات و سایت‌های اینترنتی اعتبار و ارزش علمی ندارد؟

پیش‌تر درباره‌ی ویژگی‌های تست روان‌شناسی علمی برایتان گفتم. همان‌گونه که گفته شد آزمون‌های مجلات و سایت‌های اینترنتی هیچ پایه‌ی علمی ندارند و تنها برای سرگرمی شما ساخته می‌شود. این آزمون‌ها به دست کسانی ساخته می شود که هیچ آگاهی از دانش روان‌شناسی و روان‌سنجی ندارند و از پایه‌ها و اصول علمی آمار بهره نمی‌گیرند. پرسش‌هایی که در این پرسش‌نامه‌ها می‌‌خوانید دارای روایی نیستند و گاهی هیچ ربطی به موضوع آزمون ندارند شما به سادگی می‌توانید بر پایه‌ی باورها و انتظارات خود نتیجه‌ی این آزمون‌ها را با پاسخ‌هایتان به دلخواه تغییر دهید تا نتیجه‌ی دلخواهتان را ببینید اما در آزمون‌های علمی چنین نیست و پرسش‌ها به گونه‌ای ساخته می‌شوند که شرکت‌کننده تا حد امکان نتواند با پاسخ‌هایش مسیر نتیجه‌گیری را دگرگون کند. نتایج این آزمون‌ها قابل تعمیم و عمومیت به جامعه نیست که این یکی از ضعف‌های مهم این تست‌های آبکی است. آزمون علمی را نمی‌توانیم خودمان بر روی خودمان انجام دهیم اما تست‌های روان‌شناسی اینترنتی چنین نیستند این تست‌ها روایی و پایایی ندارند. درباره‌ی روایی و پایایی پیش‌تر برایتان گفتم آزمونی که روایی و پایایی نداشته باشد ارزش علمی ندارد.

تست‌های روان‌شناسی تنها در اختیار روان‌شناسان، روان‌پزشکان و روان‌سنج‌ها گذاشته می‌شود. خرید و فروش این تست‌ها به افراد عادی ممنوع است. چون اگر آزمونی به صورت فراگیر در دسترس مردم قرار گیرد و نتایج آن برای مردم آشکار و روشن شود آن آزمون ارزش علمی خود را از دست می‌دهد و نمی‌توان به نتیجه‌ی آن اعتماد داشت. از سوی دیگر همان‌گونه که گفته شد تست‌های روان‌شناسی توسط درمانگر (روان‌شناس، روان‌پزشک یا روان‌سنج) از درمانجو گرفته می‌شود. زیرا درمانگر برای انجام آزمون روان‌شناسی آموزش‌هایی ویژه می‌بیند تا بتواند اجرا و نمره‌گذاری آزمون را به درستی انجام دهد. نتایج تست روان‌شناسی علمی به درمانجو گفته نمی‌شود و روان‌شناس از یافته‌ها برای کمک با درمانجو بهره می‌گیرد. این نکته را به یاد بسپارید که تست‌ها تنها برای راهنمایی روان‌درمانگر کاربرد دارد و تشخیص یا رد یک اختلال روان‌شناختی با ملاک‌های DSM 5 انجام می‌شود.

بار دیگر به تست‌های دروغین نگاهی بیاندازیم و بیاندیشیم. آیا با برگزیدن یکی از حیوانات شیر، بز، سگ و گاو می‌توان به شخصیت و فرآیندهای روانی یک انسان پی برد؟ اگر چنین گمانی داشته باشیم انسان را جانداری بسیار ساده انگاشته‌ایم. انسان موجودی با ساختار روانی بسیار پیچیده است که با پاسخ به چند پرسش احمقانه‌ی غیرعلمی نمی‌توان به رفتار و فرآیندهای روانی او پی برد. تست‌هایی که در مجله‌ها و سایت‌های اینترنتی می‌بینید بسیار پیش و پا افتاده‌تر از آن هستند که بخواهید آن‌ها را جدی بگیرید.