اختلال مو کندن یا تریکوتیلومانیا

اختلال مو کندن یا Hair Pulling Disorder یکی دیگر از اختلال‌های وسواسی اجباری است که در هر سنی ممکن است فرد به آن دچار شود. کندن مو، کشیدن مو، خوردن مو یا بیرون آوردن مو از دید افرادی که به این اختلال روانی دچار نیستند رنج‌آور است. خوب است بدانید کسانی که به اختلال مو کندن دچار هستند این کار را انجام می‌دهند تا از وسواس و فکرهای آزاردهنده جلوگیری کنند یا آن‌ها را کاهش دهند.

افراد مبتلا به این اختلال یک میل اجباری (Compulsive) برای کندن مو در خودشان حس می‌کنند. آن‌ها به اندازه‌ای موهایشان را می‌کنند که بخشی از سرشان کم‌مو یا کچل شود. این کم مو شدن یا کچلی نیز رنج، ناراحتی و فشار روانی را برای این افراد به دنبال دارد. کسانی که دچار اختلال مو کندن هستند در زندگی روزمره، عملکرد اجتماعی و شغلی دچار مشکل اساسی می‌شوند.

اختلال مو کندن در نوزادان نیز دیده شده است اما معمولا در سال‌های نخست رشد از بین می‌رود. آغاز اختلال مو کندن در بیش‌تر موارد هم‌زمان با بلوغ یا پس از آن است. اختلال مو کندن تریکوتیلومانیا نیز نامیده می‌شود که واژه‌ای یونانی است. تریکو (مو)، تیل (کشیدن)، مانیا (دیوانگی، جنون). تریکوتیلومانیا بیش‌تر با دیگر اختلالات روانی به ویژه اختلال افسردگی عمده و اختلال پوست کندن، همایندی و Comorbidity دارد.

نشانه‌ها و معیارهای DSM 5 برای اختلال مو کندن یا تریکوتیلومانیا

A: فرد همیشه موهای خود را می‌کند تا جایی که بخشی از سر او بدون مو یا کچل می‌شود.

‌‌‌B: فرد بارها و بارها برای کاهش یا جلوگیری از کندن مو تلاش کرده است ولی با شکست رو‌به‌رو شده است.

C: مو کندن به نابسامانی شدید و رنج شخصی در عملکرد اجتماعی، شغلی و دیگر جنبه‌های مهم زندگی فرد بیانجامد.

D: مو کندن با یک بیماری پزشکی عمومی توجیه شدنی نباشد. برای نمونه این کندن مو نباید به خاطر نوعی بیماری پوستی باشد.

E: مو کندن با اختلال روانی دیگری توجیه‌پذیر نباشد. برای نمونه کندن مو به دلیل اختلال بادی دیسمورفیک نباشد.

نکته مهم: تشخیص اختلال روانی به عهده‌ی روان‌شناس است.

شیوع و بروز اختلال مو کندن یا تریکوتیلومانیا

به گزارش DSM 5 نرخ شیوع اختلال مو کندن در نوجوانان و بزرگسالان ۱ تا ۲ درصد است. این اختلال در زنان بیش از مردان بروز می‌کند (۱ به ۱۰ است). در کودکانی که دچار اختلال مو کندن هستند تفاوت چندانی میان دخترها و پسرها دیده نمی‌شود.

اختلال مو کندن به یک یا دو جا محدود می‌شود ولی ممکن است چندین جای بدن را شامل شود. در بیش‌تر موارد فرد موی سر خود را می‌کند. فراوانی‌های کندن مو در این اختلال به ترتیب عبارتند از: کندن ابرو، کندن مژه، صورت، دست و پاها، موهای آلت، زیر بغل، ریش و سینه. کودکان بیش‌تر موی سر خود را می‌کنند. افرادی که دچار این اختلال روانی هستند هر بار یک مو را می‌کنند و این فرآیند ممکن است در هر دوره برای چند ساعت دنباله داشته باشد. ممکن است مو کندن برای مدتی متوقف شود در این مدت فرد میل شدید یا هوس به کندن مو را برای چند روز، هفته یا ماه احساس نمی‌کند.

برخی از افرادی که دچار اختلال مو کندن هستند مشکل خود را انکار و پنهان می‌کنند. آن‌ها کلاه می‌گذارند روسری می‌بندند کلاه گیس می‌گذارند. لباس‌های آستین بلند می‌پوشند. موی سرشان را به گونه‌ای آرایش می‌کنند و شانه می‌زنند که بخش‌ها کم مو دیده نشود. مژه‌ی مصنوعی می‌گذارند یا ابروهای خود را با مداد کشیدن و تتو پر می‌کنند.

علل اختلال مو کندن یا تریکوتیلومانیا

اضطراب، افسردگی و اختلال وسواسی اجباری در کسانی که دچار اختلال مو کندن هستند دیده می‌شود. کندن مو با اختلال PTSD نیز همایندی دارد و استرس نیز می‌تواند عامل برخی از موارد مو کندن باشد. برخی از روان‌شناسان بر این باورند که کندن مو  مانند یک تقویت کننده‌ی مثبت کار می‌کند. به ویژه به این دلیل که فرد پس از تجربه‌ی یک تنش و فشار روانی با کندن موی خود احساس آرامش می‌کند. روان‌شناسانی که رویکرد نوروکوگنیتیو دارند اختلال مو کندن را گونه‌ای از اختلال عادتی یا Habit Disorder می‌دانند. آن‌ها می‌گویند که گره‌های پایه (عقده‌های قاعده‌ای) در پدید آمدن عادت‌ها، و لب‌های پیشانی در سرکوب یا بازداری چنین عاداتی نقش دارند.

درمان اختلال مو کندن یا تریکوتیلومانیا

روان درمانی اختلال مو کندن

شیوه‌ی روان درمانی اختلال مو کندن به سن بستگی دارد. در کودکان مدرسه‌ای ممکن است این اختلال با ادامه‌ی رشد برطرف شود. در نوجوانان و جوانان آگاهی دادن به فرد و خانواده‌ درباره‌ی این اختلال روانی بسیار مهم است. بهترین شیوه‌ی درمان اختلال مو کندن، آموزش معکوس سازی عادت (HRT: Habit Reversal Training) است. در این شیوه‌ی روان‌درمانی، روان‌شناس به فرد یاد می‌دهد تا میل شدید به مو کندن را بشناسد و این میل را به چیز دیگری معطوف کند. روان درمانی شناختی رفتاری یا CBT، بیوفیدبک، هیپنوتیزم، درمان رفتاری و نیز روانکاوی نیز می‌توانند از شدت فراوانی سمپتوم‌ها بکاهند و این اختلال را درمان کنند.

دارو درمانی اختلال مو کندن

دارو درمانی می تواند اختلال مو کندن را کنترل کند اما نمی تواند آن را به طور کامل درمان کند. درمان با کلوپیرامین (آنافرانیل)، داروهای تری سایکلیک (سه حلقه‌ای) نشانه داده است که می‌تواند سودمند باشد. فلوکستین (پروزاک) و دیگر SSRI ها نیز تا اندازه‌ای سودمند هستند اما عوارض جانبی نیز به همراه دارند.