اختلال احتکار یا انبار کردن

اختلال احتکار، انبار کردن یا Hoarding Disorder اختلال روانی است که افراد مبتلا به آن، به طور افراطی اشیاء و چیزهایی را گردآوری می‌کنند. آن‌ها نمی‌توانند یا نمی‌خواهند انبوهی از چیزهای بی‌ارزش و پیش و پا افتاده‌ای که پیرامونشان است را دور بیندازند. این اختلال یکی از شاخه‌های اختلال وسواسی اجباری یا OCD است. اختلال احتکار می‌تواند زمینه‌ساز بیماری‌های جسمی، پایین آمدن کیفیت عملکرد در بخش‌های گوناگون زندگی، مشکلات مالی و اقتصادی می‌شود. اختلال احتکار یکی از اختلال‌های روانی است که بر روی روابط میان فردی به ویژه با اعضای خانواده تاثیر منفی می‌گذارد و فرد را از خانواده و دوستان دور می‌کند. احتکار چیزها در خانه باعث می‌شود برای کارهایی مانند آشپزی، بهداشت، راه رفتن در خانه و حتی خوابیدن فضای کافی باقی نماند.

انگیزه‌ی افرادی که دچار اختلال احتکار هستند چیست؟

انگیزه‌ی فردی که دچار اختلال احتکار است می‌تواند چیزهای گوناگونی باشد. برخی از افراد گان می‌کنند که چیزهایی که گردآوری کرده‌اند بسیار ارزشمند است ادر حالی که نیست. برخی دیگر انجام چنین رفتاری را از دیگر اعضای خانواده‌شان می‌آموزند. پس اختلال احتکار می‌تواند زمینه‌ی روانی و ژنتیکی داشته باشد. برخی دیگر از افراد به چیزهایی که گردآوری کرده‌اند دلبستگی دارند و به گفته‌ی خودشان هر کدام از آن‌ها یاد و خاطره‌ای آرامش‌بخش و شادی‌آور را برایشان یادآوری می‌کند. کسانی نیز هستند که گمان می‌کنند چیزهایی که گردآوری کرده‌اند در روز مبادا به کارشان خواهد آمد و از آن‌ها بهره‌ می‌برند.

 انگیزه‌ی احتکار هر چیزی می‌تواند باشد ولی نتیجه‌ی آن یکسان است. خانه‌ی چنین کسانی بسیار شلوغ است و چیزهای که گردآوری کرده‌اند را روی هم تلنبار می‌کنند. اگر با چنین حالتی روبه‌رو نشوید برای این است که فرد دیگری آن‌جا را خلوت و مرتب می‌کند. یکی از پیامدهای خانوادگی و اجتماعی اختلال احتکار این است که اعضای خانواده به دلیل شرمندگی از شرایط خانه‌شان، در خانه مهمانی نمی‌گیرند.

نشانه‌ها و معیارهای DSM 5 برای اختلال احتکار یا انبار کردن

A: فرد همیشه به سختی می‌تواند چیزهایی که دارد را دور بریزد یا از آن‌ها جدا شود. فرقی نمی‌کند که آن‌ها با ارزش باشند یا نباشند.

B: دلیل این مشکل این است که فرد احساس می‌کند باید چیزهایی که دارد را برای روز مبادا نگه دارد. از سوی دیگر می‌خواهد از رنج و دیسترس ناشی از دور ریختن آن‌ها خودداری کند.

C: ناتوانی از دور ریختن چیزها، کم‌کم به تعداد آن‌ها می‌افزاید و باعث شلوغ شدن و انباشته شدن آن‌ها در اتاق‌ها و دیگر بخش‌های خانه شود. به ویژه در جاهایی که رفت و آمد و دیگر کارهای روزمره در آن انجام می‌شود. به همین دلیل است که اتاق نشیمن تبدیل به یک انباری بی‌نظم و ترتیب می‌شود. اگر مکان‌های مهم خانه خلوتند برای این است که فرد دیگری آن بخش‌ها را تمیز و مرتب می‌کند.

D: احتکار باعث می‌شود در عملکرد اجتماعی، شغلی، خانوادگی و دیگر بخش‌های مهم زندگی فرد، رنج و نابسامانی پدید آید.

E: احتکار کردن و انبار کردن به دلیل مشکلات جسمانی و عارضه‌ی پزشکی نباشد. برای نمونه با آسیب مغزی، بیماری قلبی و عروقی و سندروم پریدر – ویلی قابل توجیه نباشد.

F: دلیل احتکار کردن با اختلال دیگری قابل توجیه نباشد. (برای نمونه: احتکار به خاطر وسواس‌های مرتبط با اختلال وسواسی – اجباری، کاهش انرژی در اختلال افسردگی عمده، دیلوژن‌ها در اسکیزوفرنی یا دیگر اختلالات سایکوتیک، نقص‌های شناختی در اختلال نوروکوگنیتیو شدید، محدودیت علاقه در اختلال طیف اوتیسم). این اختلال می‌تواند با برخی از اختلال‌‌های روانی دیگر همایندی یا Comorbidity داشته باشد. برای نمونه این اختلال می‌تواند با اختلالات خلقی و اضطرابی، افسردگی عمده، اختلالات سایکوتیک و اسکیزوفرنی، اوتیسم و … همایندی داشته باشد.

اسپسیفایر در اختلال احتکار

به همراه بینش خوب: فرد می‌داند که باورها و رفتارهایش در زمینه‌ی احتکار و انبار کردن مشکل‌زا و افراطی است.

به همراه بینش ضعیف: فرد تا اندازه‌ای باور دارد که رفتارهایش در زمینه‌ی احتکار و انبار کردن مشکل‌زا نیستند هر چند شواهد و دلایل خلاف این باور را اثبات کند.

بدون بینش و به همراه باورهای دیلوژنال: فرد بر این باور است که باورها و رفتارهای او مشکل‌زا نیستند.

شیوع و بروز اختلال احتکار

به گزارش DSM 5 شیوع اختلال احتمار در آمریکا و اروپا حدود ۲ تا ۶ درصد برآورد شده است. برخی از پژوهش‌ها نشان داده‌اند که این اختلال در مردان بیش از زنان رخ می‌دهد. این در حالی است نمونه‌های بالینی نشان می‌دهند بروز این اختلال در زنان بیش از مردان است. نشانه‌ها و سمپتوم‌های احتکار در گروه سنی ۵۵ تا ۹۴ ساله، سه برابر کسانی است که در گروه سنی ۳۴ تا ۴۴ سال هستند.

نزدیک به نیمی از کسانی که به اختلال احتکار و انبار کردن دچار می‌شوند در خانواده‌ای زندگی کرده و رشد یافته‌اند که یکی از اعضای آن دچار این اختلال بوده است. ناتوانی در تصمیم‌گیری یکی از ویژگی‌های کسانی است که دچار این اختلال هستند. بیش‌تر این افراد می‌گویند که احتکار را پس از یک رویداد تروماتیک یا استرس‌زا (مانند مرگ یکی از عزیزان یا جنگ) آغاز کرده‌اند. نزدیک به ۷۵ درصد افراد دچار اختلال احتکار یک اختلال خلقی یا اضطرابی همایند نیز دارند.

درمان اختلال احتکار یا انبار کردن

درمان دارویی و داروهای اختلال احتکار یا انبار کردن

یافته‌های پژوهش‌ها نشان داده‌اند که تنها یک سوم از بیمارانی که دچار احتکار هستند به دارو درمانی واکنش مثبت نشان می‌دهند. برای دارو درمانی اختلال احتکار از داروهای ضدافسردگی بهره گرفته می‌شود. داروهایی مانند کلومیپرامین (با نام تجاری آنافرانیل)، پاروکستین ( پاکسیل)، فلووکسامین (لوواکس) سرترالین (زلافت) و سیتالپرام (سلکسا) از خانواده‌ی SSRI ها. یادآوری می‌کنم این داروها می‌تواند اختلالات وسواسی و اجباری را کنترل کند ولی نمی‌تواند به طور کامل این اختلالات را درمان کند.

روان درمانی اختلال احتکار یا انبار کردن

برخی از روان‌شناسان بر این باورند که بهترین روش برای روان‌درمانی اختلال احتکار، درمان شناختی رفتاری یا همان CBT است. بسیاری از کسانی که به اختلال احتکار دچار بودند با این شیوه بهبود یافته و درمان شدند. گروه‌درمانی نیز یکی از روش‌هایی است که در بهبود اختلال احتکار موثر است اما باعث درمان کامل نمی‌شود. روانکاوی یکی دیگر از روش‌های بسیار موثر برای درمان اختلال احتکار است. به یاد بسپارید تشخیص اختلال روانی با روان‌شناس است پس نشانه‌هایی که خواندید برای افزایش آگاهی درباره‌ی این اختلال است. اگر گمان می‌کنید خود یا یکی از نزدیکانتان دچار این اختلال است با روان‌شناس گفت‌و‌گو کنید.