چرا کودکان دروغ می‌گویند؟ با کودک دروغگو چه کار کنیم؟ یکی از چالش‌هایی که پدر و مادران با آن روبه‌رو هستند دروغ گفتن کودکان است. آن‌ها به درستی نمی‌دانند که فرزندشان چرا دروغ می‌گوید و چه واکنشی به این رفتار کودک باید نشان داده شود. دروغ سخنی نادرست است که آگاهانه گفته می‌شود تا راستی و حقیقت پنهان شود. دروغگویی رفتاری ناپسند است چون به شنوندگان احساس بی‌اعتمادی دست می‌دهد. در این نوشته تلاش می‌کنیم با دلایل دروغگویی کودکان آشنا شویم و راهکارهایی برای برخورد با دروغگویی کودکان بدهیم.
چرا کودکان دروغ می‌گویند؟
دروغ گفتن کودکان دلایل گوناگونی دارد. نخستین دلیل دروغگویی کودکان این است که دروغ را از پدر و مادرشان یاد می‌گیرند. برای نمونه کسی به موبایل شما زنگ می‌زند و شما از فرزندتان می‌خواهید که پاسخ تلفن را بدهد و بگوید که شما موبایلتان را در خانه جا گذاشته‌اید. کودک در این شرایط دروغگویی را از پدر و مادر می‌آموزد و از دید او این کار رفتاری ناپسند نیست چون هنوز به رشد اخلاقی نرسیده است و توان درک خوب و بد را به خوبی ندارد.
بر پایه‌ی دیدگاه رشد اخلاقی لارنس کلبرگ کودک درک اخلاقی متفاوتی نسبت به بزرگسال دارد. او رفتار پسندیده را رفتاری می‌داند که با انجامش پاداش دریافت کند یا اگر انجامش ندهد تنبیه شود. به نمونه‌ای که گفتم برگردیم اگر کودک به کسی که به موبایل زنگ زده است دروغ نگوید و تلفن را به پدر یا مادرش بدهد با چه واکنشی روبه‌رو خواهد شد؟ روشن است که پدر و مادر کودک را سرزنش خواهند کرد و می‌گویند که باید به کسی که زنگ زده دروغ می‌گفته پس کودک در این‌جا برداشت می‌کند که گاهی باید به بزرگسالان دروغ گفت. هنگامی که کودک رفتار بدی انجام داده است (برای نمونه: لیوان را شکسته است) دروغ می‌گوید. اما این دروغ بیش از آن‌که برای جلوگیری از تنبیه باشد برای این است که از ناراحت شدن پدر و مادر جلوگیری کند.
دروغگویی می‌تواند با گذر زمان یک رفتار عادی و همیشگی شود. یکی از دلایلی که کودکان پیاپی دروغ می‌گویند این است که پدر و مادر واکنش درستی در برابر دروغگویی کودکشان نشان نداده‌اند. کودک دروغگویی را در مدرسه و با دیدن رفتار همسالانش نیز می‌آموزد یکی از چیزهایی که همیشه باید به یاد بسپاریم این است که رفتار همسالان تاثیر شگرفی بر روی کودک می‌گذارد. دروغگویی کودکان در مدرسه هم بیش‌تر برای جلوگیری از تنبیه و سرزنش انجام می‌شود.
گاهی کودک برای جلب توجه بزرگترها و یا نشان دادن ناخشنودیش دروغ می‌گوید. هدف کودک از این رفتار جلوگیری از تنبیه یا دریافت پاداش نیست. در این شرایط کودک تلاش می‌کند تا احساس و پندارش را به پدر و مادر نشان دهد. یکی دیگر از دلایلی که کودکان دروغ می‌گویند این است که توان نه گفتن ندارند. گاهی پدر و مادر یا همسالان از کودک خواسته‌هایی دارند که علاقه‌ای به آن‌ها ندارد یا توانایی انجامش را ندارد. در چنین شرایطی کودک به خواسته‌ی آن‌ها بله می‌گوید اما از انجام آن خودداری می‌کند و در پایان ناچار به دروغ گفتن می‌شود.
با کودک دروغگو چه کار کنیم؟
کم‌تر پدر و مادری است که تاکنون از فرزندش دروغ نشنیده باشد. بسیاری از پدران و مادران نمی‌دانند که در برخورد با دروغگویی فرزندشان چه رفتاری از خود نشان دهند. برخی از پدر و مادران واکنش خشم و پرخاشگرانه نشان می‌دهند و برخی کودک را تنبیه می‌کنند من به شما چند راهکار برای برخورد با دروغگویی خواهم داد.
به کودک برچسب دروغگو نزنید.
پیش از هر چیز نباید رویاپردازی را با دروغگویی یکی دانست. برخی از پدر و مادران گفته‌های رویاپردازانه‌ی کودک را با دروغ اشتباه می‌گیرند. رویاپردازی یکی از ویژگی‌های دوران کودکی است. به کودکی که تخیل نیرومندی دارد نباید برچسب دروغگویی زد. تخیل و رویاپردازی می‌تواند نشانه‌ای از هوش سرشار کودک باشد.
اگر کودکتان به شما دروغ می‌گوید نباید او را با نام دروغگو صدا کنید. برچسب دروغگویی باعث می‌شود کودک در برابر شما حالت تدافعی بگیرد. برچسب زدن به کودک به جای آن‌که او را از دروغگویی بازدارد او را به دروغگویی جذب می‌کند.
خونسرد باشید و تصمیم شتاب‌زده نگیرید.
اگر از کودکتان دروغ می‌شنوید خشمگین نشوید شتاب‌زده واکنش نشان ندهید. نخست تلاش کنید خونسردی خود را به دست بیاورید و در آرامش با کودکتان گفت‌و‌گو کنید تصمیم به تنبیه کردن کودک، به ویژه تنبیه جسمانی بزرگ‌ترین اشتباهی است که می‌تواند از سوی شما سر بزند.
بگذارید فرزندتان احساس امنیت کند.
گاهی کودکان راستی و حقیقت را پنهان می‌کنند چون بر این باورند که شنیدن حقیقت از سوی پدر و مادر آن‌ها را خشمگین می‌کند و تنبیه به دنبال دارد. تلاش کنید به کودکتان اطمینان دهید که با راستگویی، خشم شما برانگیخته نمی‌شود و او ایمن خواهد بود. اگر کودک بداند که با راستگویی، تنبیه و سرزنش نمی‌شود از دروغ پرهیز می‌کند.
الگوی خوبی برای کودک باشید.
همان‌گونه که گفتم کودکان دروغگویی را از پدر و مادرشان نیز می‌آموزند تلاش کنید الگوی خوبی برای فرزندتان باشید. از او نخواهید که به دیگران دروغ بگوید. به او و دیگران دروغ نگویید. نخستین الگوی هر کودکی پدر و مادرش است رفتار درست شما کودکتان را راستگو خواهد کرد.
فرزندتان را به راستگویی تشویق کنید.
شنیدن یک حقیقت تلخ بهتر از یک دروغ شیرین است. کودکتان را به راستگویی تشویق کنید. اگر کار نادرستی از او سر زده است و به شما حقیقت را می‌گوید؛ با لبخند از او به خاطر این‌که راست گفته است سپاس‌گزاری کنید و به او کمک کنید تا مشکلی که پیش آمده را برطرف کند. شما با این کار شجاعت راستگویی را به کودکتان می‌دهید.
با او منطقی گفت‌و‌گو کنید.
با کودکتان گفت‌و‌گو کنید به او بگویید که دروغ گفتن تاثیر مثبتی نخواهد داشت؛ حقیقت هرگز پنهان نمی‌ماند و هنگامی که دروغ آشکار شود احساس بی‌اعتمادی پدید می‌آید. از او بخواهید که راستگو باشد و به جای دروغ گفتن تلاش کند که رفتار نادرستی که از او سر زده است را در اندازه‌ی توانش جبران کند.
از روان‌شناس کودک کمک بگیرید.
اگر راهکارهایی که گفته شد روی کودک تاثیر مثبت نداشت می‌توانید از روان‌شناس کودک کمک بگیرید. یک روان‌شناس باتجربه و آگاه می‌تواند به بررسی و ریشه‌یابی دلایل دروغگویی کودک بپردازد و درمان موثری برای این رفتار انجام دهد. گاهی دلیل درغگویی کودک پیچیده‌تر از این‌هاست. انسان جانداری پیچیده است و در برخورد با شرایط یکسان، واکنش‌های گوناگونی از خود نشان می‌دهد پس اگر خودتان نتوانستید به فرزندتان کمک کنید از روان‌شناسی که در این زمینه توانایی و مهارت دارد کمک بگیرید.
