آزمون رورشاخ یا آزمون لکه‌ی جوهر

آزمون رورشاخ که با نام تست لکه‌ رورشاخ نیز شناخته می‌شود یکی از آزمون‌های روان‌شناسی است و یک آزمون فرافکن به شمار می‌آید. اگر به عکسی که در این نوشته جای گرفته نگاه بیاندازید می‌بینید که از چند لکه‌ی رنگ ساخته شده است و با نگاهی ریزبینانه به آن می‌توانید چند چیز را در آن ببینید. شاید این چیزها انسان، حیوان و … باشند. روان‌شناسان با تفسیر، تجزیه و تحلیل آن‌چه شما از لکه‌های جوهر به آن‌ها می‌گویید به احساسات، شخصیت و فرآیندهای روانی شما پی می‌برند.

آشنایی با آزمون رورشاخ – Rorschach Test

آزمون رورشاخ یک آزمون روان‌شناسی فرافکن است که روان‌سنج و روان‌پزشک سوئیسی هرمان رورشاخ آن را در سال ۱۹۲۱ پدید آورد. تفسیر شخصیت و احساسات انسان با بهره‌گیری از طرح‌های گنگ و مبهم به کارهای لئوناردو داوینچی و ساندرو بوتیچلی بازمی‌گردد. اما نخستین تلاش سازمان‌یافته‌ی علمی برای بررسی شخصیت و فرآیندهای روانی انسان با بهره‌گیری از طرح‌های مبهم را هرمان رورشاخ انجام داد. الهام‌بخش او در این راه، دکتری آلمانی به نام «جاستینوس کرنر» بود. دکتر کرنر در سال ۱۸۵۷ کتابی از سروده‌های برجسته‌اش را به چاپ رساند که هر سروده‌ی این کتاب از یک لکه‌ی جوهر تصادفی الهام گرفته شده بود. آلفرد بینه روان‌شناس سرشناس فرانسوی نیز از آزمونی برای سنجش نوآوری و خلاقیت با بهره‌گیری از لکه‌های جوهر پدید آورد.

هرمان رورشاخ برای ساخت آزمون لکه‌های جوهر، نخست در وسط کاغذ چند لکه جوهر می‌ریخت و سپس آن را از وسط تا می‌کرد تا یک تصویر جوهری قرینه پدید آید. او پس از بررسی ۳۰۰ بیمار روانی و ۱۰۰ نفر فرد سالم به عنوان گروه کنترل، آزمون رورشاخ را با ۱۰ لکه‌ی جوهر پدید آورد. رورشاخ به این پی برد که هر کسی با دیدن این لکه‌های جوهر طرح‌ها و شکل‌هایی را در آن می‌بیند و واکنش افراد به این تصاویر می‌تواند اطلاعاتی را از وضعیت روانی آن‌ها به ما بدهد.با بهره‌گیری از این آزمون، روان‌شناس می‌تواند با تفسیر ادراک فرد از لکه‌هایی که می‌بیند به برخی از جنبه‌های شخصیتی، احساسات و فرآیندهای روانی او پی ببرد.

ساختار آزمون لکه‌های جوهر رورشاخ

آزمون لکه‌های جوهر رورشاخ از ۱۰ عکس ساخته شده است که ۵ عکس آن لکه‌های جوهر سیاه روی کاغذ سپید، ۲ عکس لکه‌های جوهر سیاه و سرخ روی کاغذ سپید و ۳ عکس با جوهر رنگی هستند. به همراه هر بسته یک سیستم نمره‌گذاری و ارزیابی استاندارد به روان‌شناسان داده می‌شود که به آن‌ها کمک می‌کند تا نمره‌های درمانجویان را با گروهی از هنجارهای شخصیتی استاندارد شده مقایسه و ارزیابی کنند این کار می‌تواند نشانه‌های اختلال روانی را در فرد روشن کند. روانکاوان در کنار ارزیابی‌هایی که به طور پیش‌فرض برای این آزمون در نظر گرفته شده است به تحلیل گفتارهای درمانجو نیز می‌پردازند آن‌ها با بهره‌گیری از این‌گونه آزمون‌ها تلاش می‌کنند از ناخودآگاه یا همان ناهشیار ذهن درمانجو آگاهی پیدا کنند تا ریشه‌ی چالش‌ها،مشکلات و اختلالات روانی را شناسایی و برطرف کنند.

پیش‌تر درباره‌ی آزمون‌های روان‌شناسی گفت‌و‌گو کردیم و دانستیم که یک آزمون روان‌شناسی علمی باید دارای روایی، پایایی و نُرم‌شدگی برای جامعه باشد. بر هخمین پایه آزمون رورشاخ را باید یک آزمون علمی روان‌شناسی بدانیم. شوربختانه برخی از افراد ناآگاه به انتشار لکه‌های جوهر رورشاخ و تفسیر آن‌ها در اینترنت پرداخته‌اند که این کاری بسیار نارواست. هنگامی که آزمودنی (درمانجو) از نتایج یک آزمون روان‌شناسی آگاه شود آزمون ارزش و اعتبار خود را از دست خواهد داد زیرا در چنین شرایطی درمانجو به سادگی دچار سوگیری می‌شود و تلاش می‌کند به جای پاسخ‌های راستین و حقیقی، پاسخ‌هایی را برگزیند که او را بهتر نشان دهد. به همین دلیل است که آزمون‌های روان‌شناسی علمی و ارزشمند نباید در دسترس مردم باشند و مردم نباید از شیوه‌ی نمره‌گذاری، تفسیر و ارزیابی این آزمون‌ها آگاه شوند.