اختلال استرس حاد یا Acute Stress Disorder

اختلال استرس حاد (ASD) یا Acute Stress Disorder یکی از اختلالات مرتبط با تروما و استرس است که در واکنش به رویدادی ترس‌آور یا تروماتیک پدید می‌آید. حاد بودن به این معنی است که این اختلال روانی به سرعت وخیم و خطرناک می‌شود. در اختلال استرس حاد فرد، قربانی یا بیننده‌ی ترس، استرس یا درد بسیار شدید، ناراحت‌کننده و یا غیرمنتظره‌ می‌شود؛ یا به شدت مجروح می‌شود یا از خطر جراحت و مرگ جان سالم به در می‌برد. به طور کلی فرد در موقعیتی قرار می‌گیرد که احساس مرگ را تجربه می‌کند. به هنگام پدید آمدن تروما، فرد دچار گیجی و بهت‌زدگی می‌شود و سطح هشیاری او کاهش می‌یابد. در چنین شرایطی فرد توانایی ادراک خوبی ندارد و احساس زمان و مکان را از دست می‌دهد. اختلال استرس حاد و اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) می‌توانند همایندی یا Comorbidity داشته باشند به همین دلیل روان‌شناسان باید در تشخیص این دو اختلال از یک‌دیگر دقت داشته باشند.

آشنایی با اختلال استرس حاد یا Acute Stress Disorder

نشانه‌ها و معیارهای DSM 5 برای اختلال استرس حاد یا Acute Stress Disorder

در کتاب DSM 5 نشانه‌ها و معیارهای اختلال استرس حاد با جزئیات نوشته شده است. به یاد بسپارید که تشخیص اختلال روانی تنها از سوی روان‌شناس انجام می‌شود و  تنها با خواندن نشانه‌ها و یا دیدن آن‌ها نمی‌توانید فردی را دچار اختلال روانی بدانید زیرا برخی از نشانه‌ها در اختلالات روانی دیگر نیز دیده می‌شوند پس برای تشخیص درست یک اختلال روان‌شناختی باید از روان‌شناس کمک گرفت.

A: فرد به یک یا چند شیوه‌ی زیر در معرض جراحت جدی، تجاوز جنسی یا مرگ قرار می‌گیرد یا واقعا قربانی آن می‌شود:

۱- فرد رویدادهای تروماتیک را به طور مستقیم تجربه می‌کند.

۲- رویدادهای تروماتیک را که برای دیگران روی می‌دهند می‌بیند.

۳-آگاه می‌شود که رویداد یا رویدادهای تروماتیک برای یکی از افراد خانواده، یا دوستانش روی داده است آگاه می‌شود. این رویدادها باید خشن یا تصادفی باشند.

۴- فرد پیاپی یا بیش از اندازه در معرض جزپیات ناراحت‌کننده‌ی رویدادهای تروماتیک است. برای نمونه افسران پلیس نخستین کسانی هستند که به صحنه‌ی قتل می‌روند و از جزپیات قتل آگاه می‌شوند. این موضوع شامل مواردی نیست که فرد در رسانه‌های اجتماعی مانند تلویزیون، فیلم و شبکه‌های اجتماعی در معرض رویدادهای تروماتیک قرار می‌گیرد، مگر این‌که با شغل او مرتبط باشد.

B: حضور ۹ نشانه (یا بیش از ۹ نشانه) از سمپتوم‌های زیر، در یکی از طبقه‌های مزاحمت، خودداری، گسستگی و برانگیختگی که پس از رویدادهای تروماتیک آغاز می‌شوند یا اگر پیش‌تر آغاز شده‌اند بدتر می‌شوند:

سمپتوم‌های مزاحمت- Intrusion Symptoms

۱- فرد خودبه‌خود یا با دیدن و شنیدن محرک‌های گوناگون، به یاد خاطراتی از رخدادهای تروماتیک می‌افتد که ناخواسته، ناراحت‌کننده و مزاحم هستند. کودکان در این مورد به بازی‌هایی می‌پردازند که در آن‌ها موضوعات یا جنبه‌هایی از رویدادهای تروماتیک دیده می‌شوند.

۲- فرد پیاپی خواب‌هایی می‌بیند که محتوا و احساسات درون آن با رویدادهای تروماتیک ارتباط دارند. البته در کودکان ممکن است محتویات خواب قابل تشخیص نباشد ولی خواب‌ها ترسناک هستند.

۳- فرد واکنش‌های گسستگی مانند فلش‌بک از خود نشان می‌دهد و احساس یا رفتارش به گونه‌ای است که گویا رویدادهای تروماتیک دوباره در حال رخ دادن هستند. در شدیدترین حالت، ممکن است فرد آگاهیش را درباره‌ی جایی که اکنون در آن است از دست بدهد. ممکن است کودکان رویدادهای مرتبط با تروما را در بازی‌هایشان به نمایش بگذارند.

۴- فرد در برابر محرک‌های بیرونی که نماد یکی از جنبه‌های رویدادهای تروماتیک یا شبیه به آن هستند به رنج شخصی و  پریشانی (Distress) شدید دچار می‌شود یا واکنش‌های فیزیولوژیکی شدید نشان می‌دهد.

خلق و خوی منفی – Negative Mood

۵- ناتوانی همیشگی در تجربه کردن هیجان‌های مثبت مانند ناتوانی در تجربه کردن شادی، احساسات عاشقانه، امید به آینده و رضایت از زندگی.

سمپتوم‌های گسستگی – Dissociative Symptoms

۶- فرد، خودش یا محیط پیرامونش را به شیوه‌ای غیرواقعی احساس می‌کند. برای نمونه خودش را از چشم‌اندازی دیگر می‌بیند در حالت بهت‌زردگی قرار دارد یا ادراکی از گذر زمان ندارد و گشذت زمان را کند احساس می‌کند.

۷- فرد نمی‌تواند یک یا چند جنبه‌ی مهم رویدادهای تروماتیک را به یاد بیاورد. به فراموشی گسسته (Dissociative Amnesia) دچار می‌شود و این فراموشی نباید به دلیل ضربه‌ی مغزی، نوشیدن الکل، دارو یا مصرف مواد مخدر باشد.

سمپتوم‌های خودداری – Avoidance Symptoms

۸- فرد تلاش می‌کند تا از احساسات، افکار یا خاطراتی که درباره‌ی رویدادهای تروماتیک هستند یا ارتباط نزدیکی با آن‌ها دارند خودداری و پرهیز کند. این تلاش، خودداری از محرک‌های یادآورنده‌ی درونی به شمار می‌آید.

۹- فرد تلاش می‌کند تا از محرک‌های یادآورنده‌ی بیرونی مانند افراد، مکان‌ها، کارها، اشیا و موقعیت‌هایی که احساسات، افکار و خاطرات ناراحت‌کننده درباره‌ی رویدادهای تروماتیک را فعال می‌کنند یا ارتباط نزدیکی با رویدادهای تروماتیک دارند خودداری کند. به بیان دیگر فرد از محرک‌های بیرونی که یادآور رویدادهای تروماتیک است خودداری و پرهیز می‌کند.

سمپتوم‌های برانگیختگی – Arousal Symptoms

۱۰- فرد در به خواب رفتن مشکل دارد. پیاپی از خواب می‌پرد یا خوابش آرام نیست.

۱۱- فرد زودرنج است و زود خشمگین می‌شود یا رفتارهای پرخاشگرانه نشان می‌دهد.

۱۲- گوش به زنگ و حواسش به شدت به پیرامونش است.

۱۳- دقت و تمرکز حواس و توجه کامل برایش مشکل است.

۱۴- با کوچک‌ترین محرکی از جا می‌پرد و این از جا پریدن با شدت محرک مورد نظر تناسب ندارد.

C: نشانه‌های یاد شده در B، سه روز تا یک ماه پس از قرار گرفتن در موقعیت تروما دیده می‌شوند. دقت کنید که نشانه‌ها بلافاصله پس از تروما آغاز می‌شوند ولی باید ۳ روز تا ۱ ماه دنباله داشته باشند تا با معیارهای این اختلال همخوانی داشته باشند.

D: ناراحتی فرد نابسامانی شدید در کارکردهای فردی، شغلی و اجتماعی فرد به دنبال دارد و به طور کلی زندگی فردی، خانوادگی و اجتماعی فرد را با چالش روبه‌رو می‌کند.

E: این ناراحتی نباید با یک بیماری جسمانی یا مصرف ماده و الکل توجیه‌پذیر باشد و نشانه‌ها نباید مربوط به اختلال سایکوتیک کوتاه مدت باشند. پس اگر نشانه‌ها مربوط به یک بیماری فیزیولوژیکی یا یک اختلال روان‌شناختی دیگر باشند نمی‌توانیم فرد را دچار اختلال استرس حاد بدانیم.

درمان اختلال استرس حاد یا Acute Stress Disorder

برای درمان اختلال استرس حاد از روان‌درمانی و دارو درمانی بهره‌گیری می‌شود. روش‌های درمان اختلال استرس حاد تا اندازه‌ای همانند روش‌های درمانی اختلال استرس پس از سانحه یا PTSD است.

دارو درمانی اختلال استرس حاد

برای درمان دارویی اختلال استرس حاد از داروهای ضد افسردگی، آنتی اگزیولویتیک‌ها و داروهای ضد فشار خون بهره‌برداری می‌شود. داروها می‌توانند استرس فرد را کنترل و کاهش دهند اما به تنهایی نمی‌توانند فرد را درمان کنند پس برای درمان این اختلال به روان‌درمانی نیاز داریم که از سوی روان‌شناس انجام می‌شود.

روان‌درمانی اختلال استرس حاد

روش‌های گوناگونی برای روان‌درمانی اختلال استرس حاد به کار گرفته می‌شود. یکی از بهترین روش‌ها برای درمان این اختلال روان‌شناختی، درمان شناختی رفتاری یا CBT است. حساسیت زدایی منظم، مواجهه‌درمانی بلند‌مدت (Prolonged Exposure Therapy)، گروه‌درمانی، EMDR و روانکاوی نیز دیگر روش‌هایی هستند که برای روان‌درمانی استرس حاد به کار برده می‌شوند.