آلبرت بندورا روانشناس، پژوهشگر و استاد بازنشستهٔ دانشگاه استنفورد سرشناس کانادایی آمریکایی بود. او یکی از برجسته‌ترین روان‌شناسان معاصر به شمار می‌رفت که بیش‌ترین تعداد رفرنس را در مقالات روانشناسی به خود اختصاص داده بود. وی را چهارمین روانشناس برجستهٔ قرن بیستم پس از اسکینر، پیاژه و زیگموند فروید می‌دانند. او تأثیرات مهمی در زمینهٔ آموزش و پرورش، روانشناسی شخصیت، روانشناسی اجتماعی گذاشت. هم‌چنین نمی‌توانیم اثرگذاری او را در گذار از رفتارگرایی به روانشناسی شناختی نادیده بگیریم. او نظریهٔ یادگیری اجتماعی را مطرح نمود که بعدها نام آن به نظریهٔ شناختی اجتماعی تغییر یافت. در این نوشته شما را با بیوگرافی و زندگینامه آلبرت بندورا آشنا خواهم کرد.
زندگینامه آلبرت بندورا
کودکی و نوجوانی آلبرت بندورا
آلبرت بندورا (Albert Bandura) ۴ دسامبر ۱۹۲۵ در شهری کوهستانی به نام موندیر که در استان آلبرتای کاناداست دیده به جهان گشود. این شهر کوچک حدود ۴۰۰ نفر جمعیت داشت و او کوچک‌ترین فرزند خانوادهٔ شش نفره‌شان بود. ضعف آموزش و پرورش و کمبود معلم باعث شد که آلبرت در زمینهٔ یادگیری مستقل شود. در آن سال‌ها از دانش‌آموزان خواسته می‌شد که خودشان درس بخوانند. دربارهٔ خانوادهٔ وی باید بگویم که آن‌ها در اصل کانادایی نبودند. پدرش لهستانی و مادرش اوکراینی بودند که در نوجوانی به کانادا مهاجرت کردند. پدر و مادر وی نقش شگرفی در پیشرفت وی داشتند و همیشه او را تشویق می‌نمودند. او پس از دریافت دیپلم به عنوان کارگر در ساخت بزرگراه آلاسکا مشغول به کار شد. علاقهٔ وی به آسیب‌شناسی روانی و روانشناسی از همین زمان شکل گرفت؛ چون افرادی را مشاهده می‌نمود که درگیر قمار، نوشیدن الکل و دیگر مشکلات روانی بودند.
تحصیلات و شغل‌های دانشگاهی بندورا
پس از گرفتن دیپلم و کار در بزرگراه او به دانشگاه رفت و در رشتهٔ روانشناسی تحصیل را آغاز نمود. وی توانست در مدت سه سال در سال ۱۹۴۹ لیسانس روانشناسی خود را دریافت کند. وی سپس برای گذراندن تحصیل در رشتهٔ روانشناسی بالینی به دانشگاه آیووا رفت. این دانشگاه در آن دوران یکی از دانشگاه‌های پیشگام در مطالعهٔ نظریات یادگیری بود. بندورا در سال ۱۹۵۱ توانست مدرک کارشناسی ارشد و در سال ۱۹۵۲ دکترای روانشناسی بالینی را از دانشگاه آیووا بگیرد. اما این پایان کار وی در دانشگاه آیووا نبود وی به عنوان استاد دانشگاه در دانشگاهی که روزی در آن درس خوانده بود به کار خود و پژوهش در زمینهٔ روانشناسی ادامه داد.
او سپس در مرکز راهنمایی ویچیتا دورهٔ پسا دکترای خود را گذراند و در سال ۱۹۵۳ به عنوان استاد دانشگاه استنفورد نیز به فعالیت آکادمیکی پرداخت؛ و در سال ۲۰۱۰ آلبرت به مقام استاد ممتاز دانشگاه استنفورد دست یافت. جالب است بدانید که بندورا در سال ۱۹۷۴ توانست به ریاست انجمن روانشناسی آمریکا (APA) برسد. و شاید عجیب به نظر برسد که وی در این سال‌ها به عنوان مربی ورزشی (کوچ) فعالیت می‌کرده است! وی تا سال ۲۰۲۱ عضو چند انجمن علمی و عضو ۱۷ تحریریهٔ علمی روانشناسی بوده است.
نظریات بندورا
بندورا در پژوهش‌های خود برای نخستین بار نشان داد که خودکارآمدی و باور به توانایی‌های خود روی تصمیم‌گیری‌های فردی و میزان تلاشی که برای انجام کارها دارند اثرگذار است. هم‌چنین دریافت که یادگیری هم از راه باورها و هم به وسیلهٔ الگوسازی اجتماعی رخ می‌دهد. بر همین اساس وی نظریهٔ یادگیری اجتماعی را مطرح کرد. این نظریه بر این باور است که رفتارهای ما از طریق تعامل‌های مداوم دو طرفه میان عوامل محیطی، شناختی و رفتاری پدید می‌آید. اصول نظریهٔ یادگیری اجتماعی بندورا چنین است:
- ما با مشاهدهٔ رفتار دیگران و پیامدهای آن رفتارها می‌توانیم یاد بگیریم.
- یادگیری بدون تغییری در رفتارمان رخ می‌دهد.
- پیامدهای رفتار در یادگیری ما نقش دارند.
- شناخت در یادگیری موثر است.
درگذشت بندورا
او در ۲۶ ژوئیه ۲۰۲۱ در خانه‌اش در شهر استنفورد دچار حملهٔ قلبی شد و درگذشت. در این هنگام وی ۹۵ ساله بود.
آثار و کتاب‌های بندورا
آلبرت بندورا کتاب‌های ارزشمندی در زمینهٔ روانشناسی نگاشته است که برخی از آن‌ها عبارتند از:
- پرخاشگری نوجوانان
- اصول اصلاح رفتار
- پرخاشگری: تجزیه و تحلیل یادگیری اجتماعی
- نظریهٔ یادگیری اجتماعی
- بی‌قیدی اخلاقی
جوایز و افتخارات آلبرت بندورا
- بورس تحصیلی گوگن‌هایم (۱۹۷۲)
- جایزهٔ DSA از بخش ۱۲ انجمن روانشناسی آمریکا (۱۹۷۲)
- جایزهٔ DSAA از انجمن روانشناسی کالیفرنیا (۱۹۷۳)
- جایزهٔ جیمز مک کین کتل (۱۹۷۷)
- جایزهٔ مشارکت علمی متمایز از انجمن روانشناسی آمریکا (۱۹۸۰)
- جایزهٔ ثورندایک از انجمن روانشناسی آمریکا (۱۹۹۹)
- جایزهٔ جیمز مک کین کتل فلوآوارد از انجمن روانشناسی آمریکا (۲۰۰۳ – ۲۰۰۴)
- جایزهٔ GMALA در روانشناسی از بنیاد روانشناسی آمریکا (۲۰۰۶)
- جایزهٔ گرامایر در روانشناسی (۲۰۰۸)
- مدال ملی کانادا (۲۰۱۴)
- مدال علمی از رییس جمهور باراک اوباما (۲۰۱۶)
