هنگامی که مشغول غذا خوردن خانوادگی هستید چه احساسی دارید؟ بیشتر مردم از خوردن وعدهٔ غذایی در کنار اعضای خانواده یا دوستانشان لذت میبرند. اما برخی افراد نیز تمایل دارند که در تنهایی ناهارشان را میل کنند. شاید برایتان عجیب باشد اگر به شما بگویم غذا خوردن خانوادگی نه تنها روی سلامت جسمانی بلکه روی سلامت روان نیز موثر است. اثرات مثبت وعدهٔ غذای خانوادگی در پژوهشهای علمی به اثبات رسیده است. یافتههای پژوهشگران نشان میدهد کسانی که وعدههای غذایی خانوادگی دارند بیش از دیگران به دنبال داشتن رژیم غذایی سالم هستند. من در این نوشته به شما خواهم گفت که چرا غذا خوردن کنار خانواده برای جسم و روان شما سودمند است.
مزایای غذا خوردن خانوادگی
1. تغذیهٔ سالم و جلوگیری از چاقی
هنگامی که اعضای خانواده برای یک شام خانوادگی دور هم جمع میشوند الگوی تغذیهٔ سالمتری دارند. پدران و مادران معمولاً برای درست کردن یک وعده غذا برای خانواده بیشتر به سراغ مواد غذایی سالم و خانگی میروند.[1] این مواد غذایی شامل گوشت، سبزیجات، حبوبات و دیگر مواد مغذی هستند. این رفتار والدین میتواند روی الگوی تغذیهٔ کودکان و خودشان اثرگذار باشد و اعضای خانه را به عادتهای غذایی سالم تشویق نماید. یکی از مشکلات افراد به ویژه نوجوانان این است که ساعت مشخصی برای غذا خوردن ندارند و ممکن است وعدههای غذایی را فراموش کنند یا با تأخیر غذا بخورند.
بدن ما در ساعتهای گوناگون شبانهروز به طور متفاوتی غذا را هضم میکند. داشتن برنامهٔ غذایی ثابت باعث افزایش انرژی، کاهش وزن و کاهش خطر بیماریهای متابولیکی میگردد.[2] هنگامی که در کنار اعضای خانواده غذا میخوریم ساعت و برنامهٔ مشخصی برای این کار داریم. بر پایهٔ آنچه گفتم اگر تناسب اندام، سلامت جسمانی و داشتن سبک زندگی سالم برای شما اهمیت دارد بهتر است کنار اعضای خانواده وعدههای غذایی را میل کنید.
2. افزایش آرامش و حفظ سلامت روان
غذا خوردن در کنار خانواده احساس آرامش و شادمانی را برای اعضای خانواده به ویژه پدران و مادران به همراه دارد. یکی از مهمترین اثرات این مورد، کاهش میزان افسردگی و اضطراب در بزرگسالان است. میدانیم که بزرگسالان در طول روز با چالشهایی پیچیدهتر از کودکان روبرو هستند. این چالشها میتواند سلامت روان افراد را به خطر بیاندازد. شام خوردن در کنار خانواده به والدین کمک میکند تا از فشارهای روزمره و استرس شغلی رهایی یابند. همچنین میتواند روابط میان همسران را صمیمانهتر کند.
3. بهبود روابط میانفردی
اگر به خانوادههایی که روابط میانفردی اعضای خانوادهشان محدود و آسیبزاست، نگاهی بیاندازیم درمییابیم که این افراد ارتباطات محدود و غیر صمیمانه دارند. هر اندازه تعامل اعضای خانواده با هم کمتر باشد به مشکلات روحی بیشتری دچار میشوند. غذا خوردن در کنار خانواده این فرصت را فراهم میکند که با یکدیگر وقت بگذرانید و روابط میانفردی را حفظ و بهبود بخشید. هنگام غذا خوردن به جای تماشای تلویزیون یا کار با موبایل، بهتر است که با اعضای خانواده در تعامل باشید. از آنها بپرسید که روزشان را چگونه سپری کردند. چه احساسی دارند. همچنین اگر نیاز به کمک دارید میتوانید در این باره با آنها گفتوگو کنید. پس اگر به دلیل شرایط زندگی زمان کمی را با اعضای خانواده سپری میکنید، زمان غذا خوردن را غنیمت شمارید.
4. مهارتآموزی و فرزندپروری
ما از همان لحظهای که میخواهیم برای خوردن و آشامیدن پشت میز بنشینیم از رفتارهای خاصی به عنوان آداب غذا خوردن پیروی میکنیم. این آدابها مواردی مانند شیوهٔ نشستن، درخواست غذا، نحوهٔ خوردن و آشامیدن، گفتوگو، کمک برای چیدن میز و … هستند. کودکان میتوانند آداب خوردن و آشامیدن را با مشاهدهٔ رفتار پدر و مادر بیاموزند. در دوران نوجوانی نیز میتوانند از پدر و مادر شیوهٔ آشپزی را یاد بگیرند تا در زندگی مستقلشان بتوانند از این مهارت استفاده نمایند.
5. یادگیری در خردسالان
گفتوگوی میان اعضای خانواده هنگام غذا خوردن به غنی شدن خزانهٔ لغات خردسالان کمک میکند.[3] کودک خردسالی را در نظر بگیرید که در حال یادگیری واژگان است. او این واژهها را بیش از هر کسی از مادر و پدرش میآموزد. پژوهشها نشان داد که کودکان خردسال میتوانند حدود ۱۰۰۰ واژهٔ خاص را سر میز غذای خانوادگی یاد بگیرند؛ در حالی که میتوانند حدود ۱۴۳ واژه را با شنیدن داستانی که والدینشان از روی کتاب کودک میخوانند بیاموزند.
6. عملکرد تحصیلی بهتر
محققان دریافتند که تعداد بارهایی که کودکان با خانواده به صورت گروهی شام میخورند روی عملکرد تحصیلی نوجوانان تأثیر مستقیم میگذارد. نوجوانانی که حداقل ۵ بار در هفته با خانواده غذا میخورند دو برابر بیشتر از دیگر نوجوانان به نمرهٔ A دست پیدا میکنند. عملکرد تحصیلی، ورزشی و فعالیتهای هنری این نوجوانان نیز به مراتب بهتر از دیگر همسالانشان است.[4]
7. پیشگیری از رفتارهای پرخطر
خوردن شام با خانواده میتواند به کاهش رفتارهای پرخطر نوجوانان بیانجامد. رفتارهای پرخظر به رفتارهایی مانند مصرف دخانیات، نوشیدن الکل، اعتیاد، خشونت و پرخاشگری گفته میشود. پژوهشی روی ۵۰۰۰ نوجوان در مینهسوتا انجام شد که نشان دادن خوردن شام خانوادگی به طور منظم به کاهش خطر خودکشی و افسردگی منجر میشود.[5] خوردن شام خانوادگی به خلق و خوی مثبت در نوجوانان کمک میکند و میتواند دیدگاهشان را نسبت به والدین و آینده مثبتتر کند.
8. اختلالات خورد و خوراک
کسانی که دچار اختلال خوردن هستند، در هنگام تنهایی بیش از زمانی که با اعضای خانواده هستند دست به عادتهای غذایی نادرست میزنند. غذا خوردن با اعضای خانواده میتواند فرصتی را فراهم کند که فرد بتواند عادتهای غذایی ناکارآمد خود را تا حدی بهبود بخشد. البته توجه داشته باشیم که اختلالاتی از جمله پرخوری یا بیاشتهایی عصبی، پایکا و نشخوار نیازمند رواندرمانی نیز هست.
9. کاهش هزینه
اگر یک وعده غذای انفرادی را با یک وعده غذای جمعی از نظر هزینه محاسبه کنید حتماً شگفتزده خواهید شد. فرض کنید بخواهید شامتان را در یک رستوران میل کنید. هزینهای که برای این شام انفرادی میپردازید میتواند بالاتر از هزینهٔ یک شام خانوادگی باشد. اگر در خانه و به صورت خانوادگی شامتان را میل کنید غذایی سالمتر و ارزانتر خواهید خورد. پس بهتر است کمی اقتصادی فکر کنیم.
چه زمانی شام خانوادگی مفید نیست؟
گاهی افراد بر این باورند که خوردن شام خانوادگی فایدهای برایشان نداشته است. دلیل این موضوع میتواند این باشد که آنها کنار هم نشستهاند اما با هم نیستند. فرض کنیم اعضای خانواده در حال میل غذایشان هستند. پدر خانواده در حال تماشای تلویزیون است؛ فرزندان نیز موبایلشان را در دست دارند تا شبکههای اجتماعی را بررسی نمایند. شاید یکی از فرزندان نیز میخواهد زودتر شامش را به پایان رساند تا به بازی کامپیوتری بپردازد. مادر نیز میخواهد با دوستش تماس بگیرد و جویای حالش شود. آیا میتوانیم بگوییم اعضای این خانواده در حال شام خوردن با هم هستند؟ نه. این افراد کنار هم هستند اما با هم تعاملی سازنده ندارند. اگر بخواهیم این شام را مفید کنیم باید اعضای خانواده روی لذت از غذا خوردن و همنشینی با یکدیگر متمرکز شوند.
چگونه شام خانوادگی را مفیدتر کنیم؟
با انجام کارهای زیر میتوانید یک غذای خانوادگی لذتبخش را تجربه نمایید:
- مشارکت همهٔ اعضای خانواده در پخت و پز یا چیدن میز
- توجه به سلیقهٔ غذایی اعضای خانواده
- تزیین خوراکیها و میز شام
- داشتن برنامهٔ غذایی سالم و زمان مشخص برای صرف غذا
- پرهیز از تماشای تلویزیون و کار با موبایل در هنگام خوردن و آشامیدن
- حضور تمام اعضای خانواده سر میز شام
- غذا خوردن جمعی در بیرون از خانه (رستوران، پیکنیک) برای ایجاد تنوع هر چند وقت یک بار
- گفتوگوی صمیمانه با اعضای خانواده و پرهیز از کشمکش و بیان مسائل ناراحتکننده سر میز
غذا خوردن انفرادی
برخی افراد ترجیح میدهند به تنهایی شام بخورند و تمایلی به نشستن همراه اعضای خانواده پشت یک میز را ندارند. این فرار از شرایط میتواند دلایل گوناگونی داشته باشد. شاید اعضای خانواده با هم دچار مشکل هستند. یا ممکن است که افراد دچار یک اختلال روانشناختی مانند افسردگی باشند. گاهی نیز این فرار از شام خانوادگی میتواند به خاطر کشمکش اعضای خانواده هنگام میل شام مشترک باشد.
پس غذا خوردن به تنهایی را میتوانیم یک زنگ هشدار در نظر بگیریم، که به ما میگوید در یک خانواده مشکلاتی پدید آمده و در حال شدت گرفتن است. اگر بخواهیم این مشکلات را برطرف کنیم بهتر است که با یکدیگر دربارهٔ مسائل گفتوگو کنیم. گاهی خودمان نمیتوانیم مسائل را برطرف نماییم در چنین شرایطی بهتر است که از یک روانشناس، مشاوره خانوادگی بگیرید. شما به کمک روانشناس میتوانید که مشکلات فردی اعضای خانواده و نیز چالشهای مشترک میان والدین و فرزندان را برطرف نمایید.
جالب است بدانید که پژوهشهای انجام شده در برخی کشورهای اروپایی از جمله فنلاند، سوئد، پرتقال و نیز پژوهش در ایالات متحد آمریکا نشان داده است که تماشای تلویزیون در هنگام شام خوردن احتمال افزایش وزن و چاقی را به طور چشمگیری بالا میبرد.[6] [7]
خانوادهٔ شاد
ما در هر شبانهروز ۱۴۴۰ دقیقه را سپری میکنیم. میدانیم که این زمان کوتاهی نیست. بیایید نگاهی به روزی که سپری کردیم بیاندازیم آیا توانستهایم آنگونه که باید از آن بهرهمند شویم؟ برای شادمانی خود چه کردهایم؟ هنگامی که به اعضای خانوادهمان میاندیشیم چه حسی نسبت به آنها داریم؟ خوردن یک وعده غذا کنار اعضای خانواده به کمتر از ۱ ساعت زمان نیاز دارد. بر پایهٔ آنچه گفته شد این یک ساعت میتواند کیفیت زندگی ما را به طور چشمگیری بهبود بخشد. پس بهانهها را رها کنیم، برای داشتن خانوادهای شاد نیاز به معجزه ندارید. کافی است که با آنها وقت بگذرانید و از بودن در کنارشان لذت ببرید.
پرسش و پاسخ (FAQ)
یافتههای پژوهشگران نشان داده است که غذا خوردن گروهی به ویژه در کنار کسانی که دوستشان داریم اثرات مثبت روانی و جسمانی به همراه دارد.
بهبود سلامت روان، کاهش خطر افسردگی، تغذیهٔ سالم، جلوگیری از چاقی و بهبود روابط میانفردی برخی از مزایای غذا خوردن است که در این نوشته دربارهٔ این موارد توضیح داده شد.
سبک زندگی ناسالم، وجود اختلالات روانشناختی، کشمکش میان اعضای خانواده برخی از عواملی هستند که باعث میشوند اعضای خانواده نخواهند با هم شام بخورند.
