برخی از مردم هنگامی که در جمع دیگران هستند دچار دلهره و اضطراب می‌شوند. چنین افرادی نمی‌توانند در حضور دیگران سخن بگویند یا این‌که کاری را انجام دهند حتی اگر در انجام آن کار مهارت داشته باشند. آن‌ها اگر در چنین شرایطی باشند می‌ترسند مضطرب می‌شوند و دنبال راهی هستند که از این شرایط فرار کنند یا اگر نتوانند از آن موقعیت یا افراد دوری کنند رنج و اضطراب شدیدی را تحمل می‌کنند. این افراد دچار فوبیای اجتماعی (Social Phobia) یا اختلال اضطراب اجتماعی (Social Anxiety Disorder) هستند. در این نوشته شما را با این اختلال اضطرابی آشنا می‌کنم.
اختلال اضطراب اجتماعی یا فوبیای اجتماعی چیست؟
اختلال اضطراب اجتماعی (Social Anxiety Disorder) یا فوبیای اجتماعی (Social Phobia) یکی از اختلالات اضطرابی است . افرادی که دچار این اختلال روانی هستند از قرار گرفتن در جمع دیگران یا انجام کار در حضور آنان (مانند سخنرانی کردن) می‌ترسند و دچار اضطراب می‌شوند. آن‌ها از هر گونه موقعیت اجتماعی که گمان می‌کنند ممکن است که در آن یک رفتار خجالت‌آور داشته باشند یا هر گونه وضعیتی که گمان کنند در آن مورد ارزیابی منفی دیگران قرار می‌گیرند می‌ترسند و تلاش می‌کنند از این شرایط دور باشند.
کسی که دچار اختلال اضطراب اجتماعی است در موقعیت‌های اجتماعی، نشانه‌های اضطرابی مانند لرزش، تپش قلب، تعریق، اسهال، گرفتگی ماهیچه‌ها، سرخ شدن و سردرگمی را تجربه می‌کند.
نشانه‌ها و معیارهای DSM 5 برای اختلال اضطراب اجتماعی (فوبیای اجتماعی)
در کتاب DSM 5 نشانه‌ها و معیارهای شناسایی و تشخیص اختلال اضطراب اجتماعی یاد شده است. به یاد بسپارید تشخیص و درمان این اختلال روانی تنها از سوی روان‌شناس انجام می‌شود و تنها با دانستن نشانه‌ها نمی‌توانید این اختلال روانی را از میان چندین اختلال مشابه به درستی تشخیص دهید.
A: ترس یا اضطراب شدید نسبت به یک یا چند موقعیت اجتماعی که در آن فرد در برابر توجه و دقت دیگران قرار می‌گیرد. برای نمونه: کنش و تعامل اجتماعی (گفت‌وگو کردن با دیگران، دیدار یا آشنا شدن با دیگران)، در برابر نگاه دیگران بودن (برای نمونه هنگام خوردن یا آشامیدن)، یا انجام دادن کار در برابر دیگران (برای نمونه سخنرانی کردن). در کودکان این ترس یا اضطراب شدید باید در کنار دوستان و هم‌سالان هم روی دهد نه تنها در برابر بزرگسالان.
B: فرد می‌ترسد به گونه‌ای رفتار کند یا نشانه‌های اضطراب از خودش نشان دهد و به همین خاطر مردم برداشت منفی از او داشته باشند. برای نمونه: مسخره شود، شرمگین شود، مورد بی‌اعتنایی قرار گیرد یا ناخواسته به دیگران توهین کند یا آن‌ها را ناراحت کند.
C: موقعیت یا موقعیت‌های اجتماعی تقریبا همیشه اضطراب و ترس را برای فرد به همراه داشته باشند.
D: فرد تلاش می‌کند تا از موقعیت‌های اجتماعی دوری کند یا اگر ناچار به بودن در کنار دیگران باشد ترس و اضطراب شدیدی را تجربه می‌کند.
E: ترس و اضطرابی که فرد به آن دچار می‌شود بیش از اندازه است و با موقعیتی که فرد در آن قرار گرفته تناسب ندارد.
F: ترس، اضطراب یا دوری پیوسته و پیاپی است و معمولا بیش از ۶ ماه یا بیش‌تر طول می‌کشد.
G: ترس، اضطراب یا خودداری کردن از موقعیت‌های اجتماعی، زندگی فردی، خانوادگی، اجتماعی و شغلی فرد را دچار نابسامانی کند و برای فرد درد و رنج به همراه داشته باشد.
H: اضطراب و ترس فرد در نتیجه مصرف ماده (دارو یا مواد مخدر) و یا بیماری جسمانی نباشد.
I: اضطراب و ترس فرد با اختلال روانی دیگری توجیه‌پذیر نباشد. این به این معنی است که اختلال دیگری نتواند علت مناسب‌تری برای این نشانه‌ها باشد. برای نمونه اختلال وحشت‌زدگی، بادی دیسمورفیک یا اختلال طیف اتیسم.
J: اگر یک بیماری جسمانی مانند پارکینسون، چاقی، زشت شدن چهره یا بدن به خاطر سوختگی و زخم در فرد وجود دارد ترس یا اضطراب یا خودداری فرد به این موضوع ربطی ندارد.
درمان اختلال اضطراب اجتماعی یا فوبیای اجتماعی
برای درمان این فوبیا، هم دارو درمانی و هم روان‌درمانی به کار گرفته می‌شود. به یاد بسپارید که دارو درمانی به تنهایی نمی‌تواند برای درمان اختلالات روانی موثر باشد پس نیاز است دوره‌های روان‌درمانی سپری شود.
دارو درمانی اختلال اضطراب اجتماعی
دارو درمانی نشانه‌های اختلال اضطراب اجتماعی را کاهش و از شدت آن‌ها می‌کاهد اما برای تکمیل فرآیند درمانی و جلوگیری از بازگشت نیاز است روان‌درمانی نیز انجام شود. داروهایی مانند بازدارنده‌های مونوآمین اکسیداز MAOI، بازدارنده‌های جذب سروتونین SSRI در درمان دارویی اختلال اضطراب اجتماعی به کار برده می‌شوند.
روان‌درمانی اختلال اضطراب اجتماعی
شیوه‌های گوناگونی برای روان‌درمانی اختلال اضطراب اجتماعی به کار گرفته می‌شود و به این بستگی دارد که رویکرد روان‌شناس چه باشد. موثرترین روش برای درمان اختلال اضطراب اجتماعی، درمان شناختی رفتاری یا CBT است اما از روانکاوی، نوروفیدبک و گروه‌درمانی نیز می‌توانیم برای درمان این اختلال روانی بهره بگیریم. خانواده و دوستان نیز می‌توانند با حمایت عاطفی و روانی از فرد در بهبود یافتن او نقش موثری داشته باشند. اگر کسی را می‌شناسید که دچار اختلال فوبیای اجتماعی یا اضطراب اجتماعی است حتما از او بخواهید که پیش روان‌شناس برود و فرآیند درمانی را آغاز کند. ما در این زمینه آماده‌ی کمک به شما هستیم.
