هک کردن مغز انسان، افسانه یا حقیقت؟

در فیلم‌های علمی-تخیلی هک کردن یکی از کارهای جالبی است که انجام می‌شود. آدم‌های هوشمندی که می‌توانند کامپیوترها را زیر و رو کنند رمزها را بشکنند و کارهای شگفت‌انگیزی انجام دهند. در فیلم‌های هالیوودی هکرها می‌توانند هر کامپیوتری را کنترل کنند و به آن فرمان دهند. فیلم‌هایی نیز ساخته شده که در آن افرادی با توانایی‌های خاص می‌توانند به ذهن دیگران نفوذ کنند یا آن‌ها را مجبور به انجام کارهایی کنند که خودشان نمی‌خواهند. یا کسانی را می‌بینیم که توانایی‌های شگفت‌انگیز ذهنی دارند آیا فیلم‌های هالیوودی بر پایه‌ی حقیقت ساخته شده است و می‌توانیم مغز انسان را هک کنیم؟

هک کردن چیست؟

هک کردن معنی و مفاهیم گوناگونی را دربرمی‌گیرد. نفوذ کردن و خرابکاری نخستین معانی است که به ذهن بیش‌تر مردم می‌رسد. فناوری و دانش روز به روز گسترش می‌یابد و مفاهیم دگرگون می‌شوند. هک نیز یکی از مفاهیمی است که در حال گسترش است و دامنه‌ی آن دربرگیرنده‌ی کامپیوتر، فناوری، کشاورزی، پزشکی و… است. می‌توانیم بگوییم هک به معنی انجام دادن کارهایی هوشمندانه است که به دگرگون کردن ساز و کار یک سیستم می‌انجامد این دگرگونی می‌تواند مثبت یا منفی باشد. هکرها با دانش و تجربه‌ای که دارند کارهایی جالب انجام می‌دهند که دیگران توانایی انجام آن را ندارند. همان‌گونه که گفته شد این دستکاری همیشه به معنی خرابکاری نیست. هک می‌تواند با هدف بهبود و پیشرفت یک سامانه انجام شود.

هک کردن مغز انسان چیست؟ آیا می‌توان مغز انسان را هک کرد؟

هک کردن مغز انسان، فرآیندی هوشمندانه است که برای دستکاری یا دگرگون کردن ساز و کار مغز (هک فیزیولوژیکی) یا رفتار و فرآیندهای روانی انسان (Life Hack) انجام می‌شود. این فرآیند می‌تواند اثرات مثبت یا منفی به همراه داشته باشد. هنگامی که از هک کردن مغز انسان سخن می‌گوییم هدفمان دسترسی به مغز یا فرآیندهای روانی انسان است تا بتوانیم توانایی‌های انسان را بهبود بخشیم یا به درمان بیماری‌های فرد بپردازیم.

نمونه‌هایی از هک کردن مغز به عنوان یک جسم (هک فیزیولوژیکی)

هک مغز با جراحی مغز و اعصاب

جراحی مغز یکی شیوه‌های هک کردن مغز به عنوان یک جسم است. کسی که دچار بیماری صرع شده یا توموری در سرش در حال رشد است را فرض کنید. جراحی مغز به او کمک می‌کند تا از آسیب‌های پدید آمده به خاطر بیماری رهایی یابد. این یک اثر مثبت روی ساختار مغز است اما گاهی نیز ممکن است بر روی بخشی از کارکردهای مغز اثر منفی بگذارد برای نمونه اگر به ناحیه بروکا و ورنیکه در هنگام جراحی آسیب زده شود فرد در فرآیند تولید و فهم زبان دچار اشکالات جدی می‌شود.

ایلان ماسک و رویای یکپارچه کردن مغز و هوش مصنوعی

ایلان ماسک، مهندس، مخترع، مدیر عامل SpaceX و تسلا همیشه رویاهای بزرگی در سر داشته است. او از طرحی به نام Neuralink سخن می‌گوید که پروژه‌ای برای هک کردن مغز انسان است. ایلان ماسک به دنبال ترکیب و آمیختن هوش مصنوعی و مغز انسان است. شرکت نورالینک به دنبال ساخت دستگاه‌هایی است که بتواند در مغز انسان جای گیرد. هدف نهایی این شرکت، کمک به انسان‌ها برای یکپارچگی با نرم‌افزار و همراه شدن با پیشرفت‌های هوش مصنوعی است. پیشرفت‌هایی از این دست می‌تواند به بهبود حافظه و کنش (Interaction) مستقیم‌تر با دستگاه‌های محاسبه‌گر کمک کند. برخی از منتقدان این کار را زمینه‌ای برای تحت سلطه گرفتن انسان می‌دانند و بر این باورند که آن‌چه ایلان ماسک در نورالینک دنبال می‌کند می‌تواند زندگی مردم جهان را به خطر بیاندازد و از آنان بردگانی تحت کنترل پدید بیاورد. اما انجام این فرآیند می‌تواند به تکامل هوش و توانمندی‌های انسان بیانجامد.

شرکت کرنل، هوشمند کردن انسان با فناوری

شرکت کرنل نیز همانند نورالینک در تلاش است با جای دادن تراشه‌ها در مغز انسان، از بروز آلزایمر و یا از دست دادن حافظه جلوگیری کند. این تراشه امکان بازیابی خاطرات و چیزهایی که به حافظه سپرده‌ایم را فراهم خواهد کرد. شرکت کرنل نیز همانند نورالینک بر این باور است که به کمک فناوری می‌توانیم مغز انسان را هوشمندتر کنیم. کرنل نیز اهدافی همانند نورالینک را دنبال می‌کند و بر این باور است که در آینده می‌توانیم انسان و هوش مصنوعی را به هم پیوند دهیم.

پروژه‌ی TNT در ارتش آمریکا برای هک مغز

آژانس پروژه‌های تحقیقاتی پیشرفته‌ی دفاعی آمریکا، دارپا ( Defense Advanced Research Projects Agency) یکی از سازمان‌های دولتی آمریکاست که مسئولیت ساخت و گسترش فناوری‌های نوین را برای بهره‌گیری در ارتش ایالات متحده بر عهده دارد. یکی از برنامه‌های شگفت‌انگیز این سازمان، TNT یا برنامه‌ی آموزش هدفمند نروپلاستی (The Targeted Neuroplasticity Training) نام دارد. سازمان دارپا در تلاش است تا با هک مغز سربازان ارتش، مهارت‌های شناختی و توان یادگیری آن‌ها را بهبود بخشد. دارپا روش‌های تحریک عصبی که می‌تواند باعث پلاستیسیته سیناپسی (Synaptic Plasticity) شود را شناسایی می‌کند. پلاستیسیته سیناپسی به دانشی گفته می‌شود که قابلیت نورون‌ها را برای تغییر توانایی‌های خود به منظور ارتباط با یک‌دیگر بررسی می‌کند. این پروژه‌ی بلند پروازانه برای ارتش آمریکا بسیار مهم است چون با این روش می‌توانند یادگیری زبان‌های خارجی و مهارت‌های نظامی را تسریع کنند. TNT به دنبال این است که اثرات مخرب جنگ مانند استرس پس از سانحه یا PTSD را که در سربازان بروز پیدا می‌کند را هم کاهش دهد. پژوهشگران دانشگاه‌های تگزاس، آریزونا، جان هاپکینز، فلوریدا، مریلند، ویسکانسن و رایت استیت نیز پژوهش‌هایی را در این زمینه انجام می‌دهند.

کنترل کردن بازوی دیگران با مغز خودمان

آقای گریگ گیج که یک نوروساینتیست است در همایش جهانی TED سخنرانی و آزمایش جالبی به نام «چگونه بازوی کسی را با مغز خودمان کنترل کنیم» انجام داد. در این آزمایش او با ابزاری که ساخته است الکترودهایی را به دست دو نفر وصل می‌کند و هنگامی که نفر اول بازویش را جمع می‌کند بازوی دست نفر دوم نیز واکنش نشان می‌دهد و جمع می‌شود. این فرآیند به کمک فرمان‌هایی که از مغز نفر اول برای باز و بسته کردن دست انجام می‌شود بر روی دست نفر دوم اثر می‌گذارد. در این شرایط مغز نفر دوم کنترلی بر روی رفتار فرد ندارد و بازوی فرد از مغز نفر اول دستور می‌گیرد.

هک کردن فرآیندهای روانی یا Life Hack

هک کردن رفتار و فرآیندهای روانی انسان به معنی دستکاری‌هایی است که با هدف تغییر در رفتار و فرآیندهای روانی انسان انجام می‌شود. اگر در سایت آمازون Brain Hacking را جست‌وجو کنید با ده‌ها کتاب در این زمینه رو‌به‌رو خواهید شد که هر کدام اطلاعات جالبی در اختیارتان می‌گذارند. به طور کلی از هک کردن فرآیندهای روانی انسان با عنوان ترفندهای روزمره یا لایف هک (Life Hack) یاد می‌شود. لایف هک به مهارت، راهکار و ترفندهایی گفته می‌شود که روی رفتار و فرآیندهای روانی انسان اثر مثبت می‌گذارد و به افزایش کارایی و بهره‌‌وری در زمینه‌های گوناگون زندگی می‌انجامد. هک کردن رفتار و فرآیندهای روانی انسان همیشه با هدف مثبت انجام نمی‌شود و گاهی نیز جنبه‌های منفی و اهداف ناپسندی در کار است. در این بخش شما را با چند هک رفتار و فرآیندهای روانی انسان آشنا می‌کنم.

شست‌وشوی مغزی

شست و شوی مغزی به مجموعه کارهایی گفته می‌شود که با هدف دگرگون کردن باورها، افکار و اهداف فرد انجام می‌شود. شست‌وشوی مغزی بیش‌تر در شرایط جنگی یا در کشورهایی که ساختار دیکتاتوری دارند دیده شده است. در جنگ جهانی دوم، انقلاب فرهنگی چین، حکومت کمونیستی کره شمالی و … نمونه‌هایی شست‌وشوی مغزی انجام گرفته است. شست‌وشوی مغزی یکی از نمونه‌های منفی لایف هک است.

پروپاگاندا

پروپاگاندا یکی از روش‌های اثرگذاری روی افکار جامعه است که در آن، اطلاعات هماهنگ و جهت‌دار برای بسیج افکار عمومی به وسیله‌ی تبلیغات سیاسی پخش و فرستاده می‌شود. هدف پروپاگاندا نفوذ بر گرایش جامعه و تغییر آن به نفع یک رویکرد سیاسی ویژه است. پروپاگاندا ابزار رسانه‌ای نیرومندی است که در بیش‌تر کشورها از آن برای همراه کردن مردم با حکومت بهره‌برداری می‌شود. پروپاگاندا یکی از نمونه‌های منفی لایف هک به شمار می‌آید.

شبکه‌های اجتماعی ابزاری برای هک مغز

چند ساعت از روز را در شبکه‌‌های اجتماعی می‌گذرانید؟ آیا از شبکه‌های اجتماعی به صورت هدفمند بهره‌برداری می‌کنید یا تنها برای وقت‌گذرانی با آن‌ها کار می‌کنید؟ بیش‌تر مردم از شبکه‌های اجتماعی برای سرگرمی استفاده می‌کنند اما این سرگرمی با گذشت زمان فرد را درون خود زندانی می‌کند. بسیاری از کسانی که توییت‌ها را در توییتر لایک می‌کنند دلیل روشنی برای انجام این کار ندارند آن‌ها لایک می‌کنند چون نمی‌دانند چه واکنش دیگری می‌توانند به جای لایک از خودشان نشان دهند. می‌توانیم بگوییم برخی از کاربران به لایک کردن اعتیاد پیدا کرده‌اند و اگر این کار را انجام ندهند دچار پریشانی می‌شوند. جک دورسی بنیان‌گذار توییتر می‌گوید:‌ «ما یک دکمه‌ی لایک به شکل قلب داریم و مردم را تشویق می‌کنیم که به جای مشارکت در بحث‌ها به شیوه‌ای سالم، برای افزایش لایک‌ها تلاش کنند. آیا این کار خوبی است؟» موضوع شبکه‌های اجتماعی به توییتر و لایک کردن محدود نمی‌شود. شبکه‌های اجتماعی می‌توانند روی سبک زندگی افراد، اثرگذار باشند. برای نمونه اینستاگرام می‌تواند زمینه‌ساز بروز اختلال بادی دیسمورفیک شود. هم‌چنین اختلال خواب، وسواس، هدر رفتن وقت و … از دیگر پیامدهای منفی کار با شبکه‌های اجتماعی است. اما شبکه‌های اجتماعی می‌توانند ابزاری مثبت برای لایف هک باشند و به افزایش انگیزه، کشف استعداد و توانمندی یا بهبود فرآیندهای رفتاری و روانی بیانجامند.

لایف هک مغز با NLP

برنامه‌ریزی عصبی کلامی (Neuro-linguistic programming) ما را با کارایی‌های مغز آشنا می‌کند و به کمک آن می‌آموزیم که چگونه با بهره‌گیری از الگوهای موفق جهان بیرون، زندگی خود را با کیفیت بهتر شکل دهیم. این دانش، کاربردهای گوناگونی دارد و بهره‌گیری از آن به کار و حرفه هر فرد بستگی دارد. NLP در بسیاری از موارد به ما کمک می‌کند تا از محدودیت‌های فردی رهایی یابیم و با واقعیات بیش‌تر در تماس باشیم. با آموختن این دانش می‌توانیم در سطح ناخودآگاه ذهن، تغییراتی پدید بیاوریم تا در راستای این تغییر و تحول، زندگی ما نیزدستخوش تغییرات مثبت شود.

روان‌درمانی یک لایف هک مغز است.

روان‌درمانی پرکاربردترین شیوه‌ی لایف هک است. هنگامی که فرد دچار اختلال روانی مانند استرس، افسردگی یا وسواس شود رفتار و فرآیندهای روانی او دچار مشکل می‌شوند و زمینه‌های گوناگون زندگی فرد دچار نابسامانی می‌شود. روان‌شناسان به کمک روان‌درمانی تلاش می‌کنند تا رفتار و فرآیندهای روانی فرد را بازیابی و بهبود بخشند و اختلال روانی را درمان کنند.

لایف هک با کوچینگ

شاید برای شما هم پیش آمده که انگیزه‌ی کافی برای انجام اهدافتان نداشته باشید. یا احساس کرده‌اید که زندگی شما می‌تواند از آن‌چه اکنون تجربه می‌کنید بهتر و معنادارتر باشد. کوچینگ در این زمینه‌ها می‌تواند یکی از بهترین روش‌های لایف هک باشد. کوچینگ (Coaching) فرآیندی است که در آن کوچ (Coach)، مربی یا راهنما به فرد کمک می‌کند تا با بهره‌گیری از توانمندی‌هایش در زندگی فردی، خانوادگی، شغلی، اجتماعی و … کارکرد بهتری داشته باشد. کوچ کسی است که با شناخت شرایط کنونی که فرد در آن است به ارائه‌ی راهکارهای مناسب به فرد برای حل مسئله، پیشبرد اهداف و بهبود کیفیت زندگی و سلامت روان فرد کمک می‌کند. به فرآیندی که میان کوچ و کوچ شونده (رهجو) پیش می‌آید کوچینگ می‌گوییم.

تکرار یک جمله یا آهنگ در مغز

شاید برایتان پیش آمده باشد تکه‌ای از یک آهنگ، یک جمله یا یک واژه مدام در ذهن شما تکرار شود و نتوانید برای چند ساعت یا چند روز آن را فراموش کنید. ما در این حالت نمی‌توانیم مانع تکرار این واژه‌ها در ذهنمان شویم. این یکی از نمونه‌های هک فرآیندهای روانی ناخواسته است که گاهی در ما بروز پیدا می‌کند.

پرواززدگی یا Jet Lag

پرواززدگی یکی از هک‌های ناخواسته‌ی مغز انسان به شمار می‌آید. همان‌گونه که می‌دانید ساعت خوابیدن و بیدار شدن ما به کمک ساعت بیولوژیکی تنظیم می‌شود. در سفرهای طولانی (از شرق به غرب زمین و برعکس) به دلیل اختلاف ساعتی که در مبدأ و مقصد وجود دارد، تنظیم ساعت خواب به هم می‌ریزد و تغییراتی در ریتم شبانه‌روزی بدن پدید می‌آید.

آیا می‌توانیم مغزمان را هک کنیم؟

بله هر کسی می‌تواند با بهره‌گیری از لایف هک، رفتار و فرآیندهای خود را دستکاری یا دگرگون کند به کمک لایف هک‌ می‌توانیم کیفیت زندگی خود را بهبود بخشیم و توانمندی‌هایمان را شکوفا کنیم. ما در بخش شیوه‌ی زندگی نوشته‌هایی را در زمینه‌ی لایف هک برایتان آماده می‌کنیم تا با خواندن آن بتوانید مغز خود را هک کنید! هک مغز محدود به آن‌چه گفته شد نیست و ما برخی نمونه‌های آن را یاد کردیم. شما نیز می‌توانید نمونه‌های دیگری را برای ما بنویسید و تجربیاتتان را با خوانندگان ما به اشتراک بگذارید.