کتاب تکنیک‌های شناخت‌درمانی رابرت لیهی: پروتکل درمان CBT

کتاب تکنیک‌های شناخت‌درمانی نوشتهٔ رابرت لیهی یکی از کتاب‌های بسیار خوب برای روان‌شناسانی است که می‌خواهند از روش شناختی-رفتاری برای درمان اختلالات روانی استفاده کنند. همان‌گونه که می‌دانید رفتاردرمانی شناختی (CBT) یکی از روش‌های ساختاریافته و کوتاه مدت است که هواداران بسیاری دارد. بیش‌تر درمانگران تازه‌کار به درستی نمی‌دانند که پروتکل درمان را چگونه انجام دهند و تنها با نظریات و موارد کلی آشنایی دارند. پس اگر روان‌شناس هستید و می‌خواهید روند برگزاری جلسات درمان را بیاموزید این نوشته را بخوانید.

دربارهٔ کتاب تکنیک‌های شناخت‌درمانی (راهنمای کاربردی برای متخصصان بالینی)

کتاب تکنیک‌های شناخت‌درمانی رابرت لیهی اثری ارزشمند برای راهنمایی درمانگران است. این کتاب نه تنها برای روان‌شناسان تازه‌کار، بلکه کسانی که تجربهٔ کار درمانی دارند نیز مفید است. در این کتاب فرآیند مداخلات درمان شناختی رفتاری به زبانی ساده توضیح داده شده است. همان‌گونه که می‌دانید در روش CBT ما به دنبال شناسایی افکار نادرست، احساسات منفی و رفتارهای ناکارآمد هستیم تا بتوانیم با جایگزین کردن این موارد با افکار، احساسات و رفتارهای کارآمد مشکلات فرد را برطرف نماییم؛ برای رسیدن به این هدف، رابرت لیهی مجموعه‌ای از کاربرگ‌ها را در کتابش گنجانده و برای هر کدام توضیحات کافی نوشته است. بخش دیگری از محتوای خوب این کتاب دربرگیرندهٔ تمرین‌های خانگی است که درمانجو باید در فاصلهٔ میان دو جلسه به انجام رساند.

دربارهٔ نویسنده

دکتر رابرت لیهی (Robert L. Leahy) رئیس انجمن بین‌المللی روان‌درمانی شناختی و بنیانگذار انستیتو شناخت‌درمانی نیویورک است. او سال‌ها سردبیر مجلهٔ روان‌درمانی شناختی بوده است. وی پس از سرخوردگی از مدل روان‌پویشی به مدل شناخت‌درمانی آرون تی بک علاقه‌مند شد. از این رو تمرکز خود را روی روش CBT گذاشت و بیش‌تر کتاب‌های وی در این مورد است. کتاب‌هایی که وی دربارهٔ درمان اختلالات گوناگون از جمله افسردگی و اضطراب نوشته است، مدل شناختی بک را به خوبی توصیف و تشریح می‌کند. 

رابرت لیهی بیش از ۱۵ عنوان کتاب ارزشمند نوشته و ویراستار کتاب‌های مهمی بوده است. وی تاکنون جوایز گوناگونی دریافت کرده است. در سال 2014 جایزهٔ آرون تی بک را از آکادمی شناخت‌درمانی دریافت کرد. در سال 2021 نیز دکترای افتخاری انسانی را از کالج پزشکی استئوپاتیک فیلادلفیا گرفت.

نقد کتاب تکنیک‌های شناخت‌درمانی لیهی

خواندن این کتاب علاقه‌مندان به درمان شناختی رفتاری را برای کار درمانی آماده می‌کند. اما این کتاب خالی از مشکل نیست. برخی از اصطلاحاتی که در نگارش انگلیسی این کتاب آمده است گنگ و نامفهوم است. گویی که در هنگام چاپ، بی‌دقتی‌هایی رخ داده است. البته در چاپ دوم این ایرادات به طور چشمگیری برطرف شده است. این مشکل به ترجمهٔ پارسی نیز سرایت کرده است. البته مترجمان تلاش کرده‌اند تا بسیاری از این مشکلات را که ناشی از کاستی‌های متن اصلی است برطرف نمایند. اگر می‌خواهید برای درمان اضطراب، افسردگی یا دیگر اختلالات روانی روند درمان ساختاریافته را در پیش گیرید این کتاب راهنمایی بسیار خوب برای شماست.

فهرست کتاب

• مقدمه
• فصل 1: فراخوانی افکار و فرض‌ها
• فصل 2: ارزیابی و چالش با افکار
• فصل 3: ارزشیابی فرض‌ها و قواعد
• فصل 4: ارزیابی نگرانی‌ها
• فصل 5: پردازش اطلاعات و خطاهای منطقی
• فصل 6: همه‌جانبه‌گری
• فصل 7: درمان طرحواره‌محور
• فصل 8: تکنیک‌های پردازش هیجانی
• فصل 10: اصلاح و تغییر نیاز به تأییدطلبی
• فصل 11: چالش با خودانتقادگری
• فصل 12: جمع‌بندی
• منابع
• واژه‌نامهٔ انگلیسی به فارسی
• واژه‌نامهٔ فارسی به انگلیسی
• فهرست فرم‌ها

بخش‌هایی از مقدمهٔ کتاب

شناخت‌درمانی بر پایهٔ این دیدگاه بنا شده که حالت‌های تنش‌زا مانند اضطراب، افسردگی و خشم بیش‌تر به وسیلهٔ تفکر سوگیرانه و افراطی ثبات و شدت پیدا می‌کنند. نقش درمانگر کمک به درمانجو برای شناسایی تفکر فردگرایانهٔ خود و اصلاح آن با به کارگیری معیارهای منطقی و تجربی است. بنابراین شناخت‌درمانی، بهترین دوست مدل‌های استدلالی مانند پرسشگری سقراطی برای گردآوری اطلاعات دربارهٔ جهان واقعی است. مدل شناختی بر نقش محوری شناخت در هیجان و پردازش طرحواره‌ای به عنوان عامل تعیین‌کنندهٔ پردازش اطلاعات تأکید می‌کند. این موضوع بازتاب انقلاب شناختی است که در دههٔ ۷۰ میلادی در حوزهٔ روان‌شناسی پدید آمد.

به چالش کشیدن افکار خودآیند

شناخت‌درمانگران به بیماران یاد می‌دهند تا پیش‌فرض‌های اضطراب‌آور و افسردگی‌زا را زیر سوال ببرند؛ و با این روش درمانجویان را درگیر تفکر منطقی و عقلانی می‌کنند. افزون بر این، چنین درمانگرانی به بیماران کمک می‌کنند تا با جمع‌آوری شواهد متناقض، درستی و نادرستی باورهای بنیادین خود را بررسی کنند. همین باورهای بنیادین است که باعث بروز اضطراب و افسردگی آن‌ها شده است. ممکن است که این باورها (برای نمونه: من آدم بی‌ارزشی هستم) هیچ‌گونه معیار تجربی نداشته باشند.

شالودهٔ شناخت‌درمانی

شناخت‌درمانی مدیون کارهای فلسفی هوسرل در زمینهٔ پدیدارشناسی است. شناخت‌درمانی نوعی پدیدارشناسی است که تجربه‌ها را توصیف و تحلیل می‌کند. تفاوت میان شناخت‌درمانی بک و کارهای فلسفی هوسرل در این است که بک برای آزمون تجربهٔ پدیدارشناسانه، تدبیری اندیشیده‌است که به آن واقعیت‌آزمایی افکار می‌گوییم.

دربارهٔ تکنیک‌ها

در این کتاب برای هر تکنیک، نمونه‌ای از گفتگوهای درمانگر و بیمار آورده شده است. خود من همیشه از چگونگی گفت‌و‌گوی درمانگر با بیمار بهرهٔ بسیاری برده‌ام. چون بر این باورم که این گفت‌و‌گوها نوعی مدل‌سازی از شیوهٔ کاربرد تکنیک‌هاست. هر چند امیدوارم این کتاب سودمند باشد، ولی بی‌تردید نمی‌تواند جای آموزش تحت نظارت را بگیرد. این طرز فکر به این دلیل در ذهن من شکل گرفت که می‌دیدم درمانگرانی را که من برای دورهٔ فوق دکترا در انستیتو شناخت‌درمانی آموزش داده‌ام، دوست داشتند که کار تحت نظارت متخصصین باتجربه‌تر را ادامه دهند. صدور پروانهٔ مجوز کار نباید به معنی پایان یادگیری باشد. امیدوارم این کتاب بتواند به عنوان یک مرجع به خوانندگان کمک کند تا راه حل‌هایی را بازنگری نمایند که احتمالاً به آن‌ها بی‌توجهی شده است.