همهٔ انسان‌ها دروغ می‌گویند. دروغ‌ها گاهی به اندازه‌ای روشن و بدیهی هستند که به سادگی می‌توانیم بفهمیم طرف مقابل دروغگوست. اما برخی از دروغ‌ها هیچ‌گاه آشکار نمی‌شوند. دروغ واکنشی کلامی برای کاهش اضطراب ناشی از بیان حقیقت است. کارمندان پلیس و سرویس‌های امنیتی راهکاهای گوناگونی برای شناسایی دروغ دارند. برخی از این تکنیک‌ها بر پایهٔ تجزیه و تحلیل زبان بدن انجام می‌شود. اما آیا واقعا می‌توانیم دروغ را تشخیص دهیم؟
رفتار و زبان بدن افراد در هنگام دروغگویی متفاوت است. برخی افراد می‌توانند زبان بدنشان را در هنگام دروغ گفتن کنترل کنند. در نتیجه هیچ تضمینی برای شناسایی دروغ وجود ندارد. اما به کمک ژست‌ها، حالت‌های صورت، حرکات چشم و لحن صدا می‌توانیم تا اندازه‌ای دروغگویی را شناسایی کنیم. این نکته را به یاد بسپاریم که اگر فرد دچار اختلال روانی مانند اضطراب باشد ممکن است واکنش‌هایی نشان دهد که به خاطر اختلال روانی باشد و ما به اشتباه آن را ناش از دروغگویی بدانیم.
۱- چند پرسش خنثی از فرد بپرسید
این نخستین گام برای بررسی زبان بدن فرد است. در این مرحله ما به دنبال این هستیم که آگاه شویم زبان بدن فرد در هنگامی که راست می‌گوید چگونه است. برای نمونه می‌توانیم از او دربارهٔ وضع هوا بپرسیم. یا از او بپرسیم که این هفته را چه طور سپری کرده است. در هنگام پاسخ به این پرسش‌ها می‌توانیم زبان بدن و واکنش‌های کلامی-رفتاری فرد را به پرسش‌ها بررسی کنیم. شناخت زبان بدن در هنگام راستگویی به ما کمک میکند تا بتوانیم دروغ فرد را از روی رفتارهایش بهتر تشخیص دهیم. مادران همیشه به فرزندانشان می‌گویند: «من دروغ را از چشمان تو می‌فهمم». این جمله یک حقیقت است. مادران برای سال‌های پیاپی واکنش‌های فرزندانشان را هنگامی که دروغ می‌گویند مشاهده کرده‌اند. در نتیجه می‌توانند دروغ و فریبکاری فرزندان را بهتر از دیگران شناسایی کنند.
پیشنهاد می‌کنم بخوانید:
۲- حالت کلی بدن را بررسی کنید
واکنش‌های رفتاری بیش‌تر دروغگوها در هنگام دروغگویی تغییر میکند. در این مرحله ما باید زبان بدن فرد را با هنگامی که پرسش خنثی کردیم مقایسه کنیم. بیش‌تر افراد در هنگامی که دروغ می‌گویند خودشان را جمع می‌کنند. بررسی واکنش دست‌ها در این مرحله خیلی مهم است. افراد در هنگام دروغگویی معمولاً دست‌هایشان را پنهان می‌کنند. این پنهان کردن به این دلیل است که مضطرب هستند. افرادی که مضطرب می‌شوند معمولاً با انگشتان خود بازی می‌کنند. البته باید این را در نظر داشته باشیم که اگر فرد دچار اختلالات اضطرابی باشد این رفتار به دلیل اختلال روان‌شناختی از او سر می‌زند.
۳- حالت‌های چهره را تجزیه و تحلیل کنید
اجزای صورت در هنگام دروغگویی تغییر میکند. حتی کسانی که در دروغگویی مهارت دارند هم نمی‌توانند زبان بدن همهٔ اجزای صورت را کنترل کنند. رنگ‌پریدگی یا خشک شدن چهره در هنگام دروغگویی نخستین چیزی است که ما مشاهده می‌کنیم. هم‌چنین ممکن است صورت، بینی یا گوش‌های فرد در هنگام دروغگویی تغییر رنگ داشته باشد و سرخ شود. واکنش چشم‌ها نیز در هنگام دروغگویی تغییر میکند. معمولاً افراد تندتر پلک می‌زنند یا چشم‌هایشان پیاپی به سمت چپ و راست متمایل می‌شود. ممکن است لب‌هایشان را گاز بگیرند یا پرش ماهیچه‌ای را در لب‌هایشان ببینیم. این موارد نشان‌دهندهٔ اضطرابی است که فرد در هنگام بیان دروغ تجربه میکند.
۴- به لحن، آهنگ صدا و ساختار جمله‌ها توجه کنید
لحن و آهنگ صدای بیش‌تر افراد در هنگام دروغگویی دگرگون می‌شود. این مورد در هر فردی متفاوت است و باید در مقایسه با زمانی که پرسش خنثی کردیم بررسی شود. افراد در هنگام دروغگویی سریع‌تر یا آرام‌تر سخن می‌گویند. یا ممکن است صدایشان بلندتر یا آهسته‌تر شود. ساختار جملات در هنگام دروغگویی پیچیده‌تر می‌شود. چون فرد در تلاش است داستانی دروغین را که در ذهنش پرورانده به زبان بیاورد. لرزش در صدا هم می‌تواند یکی از نشانه‌های دروغگویی در فرد باشد. مکث کردن طولانی هم عاملی است که می‌تواند نشانهٔ دروغگویی باشد. افراد در هنگام دروغگویی نیاز به این دارند که روی داستانی که می‌خواهند بگویند فکر کنند تا دروغشان آشکار نشود. به همین خاطر نیاز دارند که کمی مکث کنند تا داستانشان را به بهترین شکل ممکن بیان کنند.
۵- قرار دادن خود در حاشیه امن
معمولاً افراد دروغگو به دنبال کاهش نقش خود در داستانی که می‌گویند هستند. این رفتار معمولاً به طور ناخواسته و به کمک مکانیزم‌های دفاعی انجام می‌شود. افراد دروغگو تلاش می‌کنند در داستانی که می‌گویند روی نقش عوامل یا افراد دیگر تمرکز کنند. با این روش آن‌ها به دنبال کاهش نقش و جلوگیری از پذیرش مسئولیت هستند.
سوشیانت زوارزاده
