اختلال خواب آلودگی یا هایپرسومنولنس

اختلال خواب آلودگی یا هایپرسومنولنس چیست؟

اختلال خواب آلودگی یا هایپرسومنولنس (Hypersomnolence) یکی از اختلالات خواب – بیداری است. این اختلال روانی با نام هایپرسومنیا (Hypersomnia) هم شناخته می‌شود. کسانی که دچار این اختلال روان‌شناختی هستند همیشه احساس نیاز به خواب دارند.

نشانه‌های اختلال خواب آلودگی چیست؟

اصلی‌ترین نشانهٔ هایپرسومنولنس، خواب آلودگی بیش از اندازه است. نشانه‌های اختلال خواب عبارتند از:

• خواب آلودگی بیش از اندازه با وجود خواب کافی
• چرت زدن و خواب‌های کوتاه در طول روز
• افزایش شدید میزان خواب نسبت به دیگر افراد
• احساس پریشانی و سردرگمی پس از بیدار شدن
• احساس خستگی و خمیازه کشیدن پیاپی در طول روز

علل بروز اختلال خواب آلودگی یا هایپرسومنولنس چیست؟

عوامل جسمانی و روانی در بروز اختلال خواب آلودگی نقش دارند.

نشانه‌ها و معیارهای DSM 5 برای اختلال خواب‌آلودگی یا هایپرسومنولنس

A: فرد گزارش می‌کند با وجود این‌که خواب اصلی وی حداقل ۷ ساعت است، باز هم به شدت احساس خواب‌آلودگی می‌کند. این موضوع با یکی از موارد زیر نشان داده می‌شود:

۱- فرد در طول روز چند بار می‌خوابد یا چرت می‌زند.

۲- خواب اصلی وی هر روز بیش از ۹ ساعت است اما خستگیش برطرف نمی‌شود؛ سر حال نمی‌گردد و انرژی بازیابی نمی‌شود.

۳- هنگامی که از خواب بیدار می‌شود به طور کامل بیدار و هشیار نیست.

B: خواب آلودگی حداقل ۳ بار در هفته به مدت ۳ ماه برای فرد رخ داده باشد.

C: هایپرسومنولنس رنج و پریشانی برای فرد به همراه داشته است. از سوی دیگر فرد را در زمینه‌های گوناگون زندگی فردی، خانوادگی، اجتماعی، شغلی و … دچار نابسامانی کرده است.

D: نشانه‌های یاد شده با اختلال دیگری بهتر توجیه نشود؛ یا در طول ابتلای فرد به یک اختلال خواب دیگر رخ نداده باشد. مانند: نارکولپسی، اختلال خواب مرتبط با تنفس، اختلال خواب – بیداری ریتم سیر کادیان یا پاراسومنیاها

E: خواب آلودگی در نتیجهٔ مصرف ماده یا دارو بروز پیدا نکرده باشد.

F: اختلالات روانی و فیزیولوژیکی که هم‌زمان با اختلال خواب‌آلودگی بروز پیدا می‌کند، توجیه بهتری برای نشانه‌های یاد شده در اختلال خواب‌آلودگی نباشد. پس اگر نشانه‌های خواب‌آلودگی با یک اختلال روان‌شناختی یا جسمانی دیگر بهتر توضیح داده شود، فرد را دچار آن اختلال می‌دانیم نه اختلال خواب آلودگی.

اسپسیفایرهای اختلال خواب آلودگی

اسپسیفایر بر پایهٔ همایندی

• به همراه اختلالات روان‌شناختی: مانند اختلال سو مصرف ماده
• به همراه یک بیماری جسمانی
• به همراه یک اختلال خواب دیگر

اسپسیفایر بر پایهٔ مدت

حاد (Acute): کم‌تر از ۱ ماه

نیمه حاد (Subacute): ۱ تا ۳ ماه

همیشگی (Perdistent): بیش از ۳ ماه

اسپسیفایر بر پایهٔ شدت

خفیف: دشواری در هشیار ماندن روزانه ۱ یا ۲ روز در هفته

متوسط: دشواری در هشیار ماندن روزانه ۳ یا ۴ روز در هفته

شدید: دشواری در هشیار ماندن روزانه ۵ یا ۷ روز در هفته

درمان اختلال خواب آلودگی یا هایپرسومنولنس

برای درمان اختلال خواب آلودگی نخست باید ریشهٔ مشکل را شناسایی کنیم. سپس با دارو درمانی و روان‌درمانی می‌توانیم مشکل خواب فرد را برطرف نماییم. دارو درمانی اختلال خواب نیازمند توجه ویژه است چون می‌تواند عوارض ناخوشایندی به همراه داشته باشد. داروها خطر وابستگی دارند. در نتیجه مصرف درازمدت داروهای درمان بی‌خوابی احتمال سو مصرف را افزایش می‌دهد. پس درمان اصلی خواب‌آلودگی با روش‌های روان‌درمانی انجام می‌گیرد. اما دارو نیز باید زیر نظر روان‌پزشک برای فرد تجویز شود. داروها نقش کنترل کننده دارند و درمان اصلی با روان‌درمانی انجام می‌شود.

دارو درمانی اختلال خواب آلودگی یا هایپرسومنولنس

داروهای گوناگونی برای درمان خواب آلودگی کاربرد دارد که مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از:

• آمفتامین‌ها (Amphetamine)
• متیل فنیدات (Methylphenidate)
• مودافینیل (Modafinil)

روان‌درمانی اختلال خواب آلودگی یا هایپرسومنولنس

روش‌های گوناگون روان‌درمانی برای درمان اختلال خواب آلودگی کاربرد دارند. در این میان روش‌های رفتاردرمانی شناختی(CBT)، روانکاوی، هیپنوتیزم درمانی بیش از دیگر روش‌ها به کار برده می‌شود. تکنیک‌های ریلکسیشن و مدیتیشن برای تنظیم خواب و کنترل آن اثر چشمگیری دارند و حتما باید به درمانجو آموزش داده شود. با توجه به این‌که حالت‌‌های خواب آلودگی ممکن است در نتیجهٔ یک اختلال روان‌شناختی مانند افسردگی، اضطراب یا وسواس پدید آید؛ روان‌شناس باید بررسی کند که ریشه‌ٔ‌ مشکل فرد چیست. اگر علت بروز این خواب آلودگی، یک اختلال روان‌شناختی دیگر باشد نمی‌توانیم فرد را دچار اختلال خواب آلودگی بدانیم. در این شرایط با متمرکز شدن روی درمان ریشهٔ مشکلات فرد، می‌توانیم خواب آلودگی او را هم درمان کنیم. همان‌گونه که گفته شد اختلال سو مصرف مواد نیز می‌تواند باعث حالت‌های خواب آلودگی شود. در نتیجه ممکن است ریشهٔ مشکل فرد اعتیاد باشد. پس اگر این‌گونه باشد باید اعتیاد فرد درمان شود. با درمان اعتیاد، حالت‌های خواب آلودگی نیز برطرف خواهد شد.

ما در گروه آقای روان‌شناس آمادهٔ مشاوره و درمان کسانی که از اختلال خواب آلودگی رنج می‌برند هستیم. با ما گفت‌و‌گو کنید.