اختلال خواب یکی از شایع‌ترین اختلالات روانی است. هر انسان به طور میانگین یک سوم زندگی خود را در خواب می‌گذراند. خوابیدن فرآیندی است که اصلی‌ترین هدف آن جبران خستگی فعالیت‌های روزمره و بازیابی انرژی برای فعالیت دوباره است. هنگامی که نتوانیم خوب بخوابیم صبح روز بعد را با خواب‌آلودگی و سردرگمی سپری می‌کنیم. در این شرایط بازدهی ما پایین می‌آید و نمی‌توانیم برنامه‌های روزانه را به درستی انجام دهیم. طبیعی است که گاهی خوابمان طبیعی نباشد اما اگر روند بدخوابی ما همیشگی باشد نشان‌گر این است که دچار اختلال خواب هستیم. در این نوشته شما را با اختلالات خواب – بیداری آشنا خواهم کرد.
اختلال خواب یا اختلالات خواب – بیداری چیست؟
اختلال خواب (Sleep Disorder) یا اختلالات خواب – بیداری (Sleep–Wake Disorders) به اختلالاتی گفته می‌شود که بر اثر آن روند خواب از حالت طبیعی خارج می‌شود. این غیر طبیعی شدن خواب می‌تواند ریشهٔ روان‌شناختی یا پزشکی داشته باشد. اختلالات خواب تنها بر روی عملکرد خواب فرد اثرگذار نیستند بلکه فرد را در زمینه‌های گوناگون زندگی فردی، خانوادگی، شغلی، اجتماعی و … دچار نابسامانی و رنج می‌کنند.
نشانه‌های اختلالات خواب – بیداری چیست؟
نشانه‌های اختلالات خواب برای همهٔ مردم به سادگی قابل شناسایی است. برخی از این نشانه‌ها شامل خوابیدن در طول روز و نداشتن خواب در شب، خواب‌آلودگی در هنگام رانندگی، مشکلات تنفسی در هنگام خواب، پریدن ناگهانی از خواب، سخت به خواب رفتن، درد در پاها و بازوها هنگام خواب، کابوس‌های شبانه و … هستند.
خواب طبیعی چگونه است؟
ما به خوابی طبیعی می‌گوییم که از کمیت و کیفیت کافی برخوردار باشد. میانگین خواب افراد در طول زندگی تغییر می‌کند. یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های خواب خوب این است که شب‌ها انجام شود، خستگی روزمره را برطرف و انرژی فرد را بازیابی کند.
میانگین خواب بر پایهٔ سن
- نوزادان (۴ تا ۱۱ ماهه): ۱۲ – ۱۵ ساعت
- کودکان (۶ تا ۱۳ ساله): ۹ – ۱۱ ساعت
- نوجوان (۱۴ تا ۱۷ ساله): ۸ – ۱۰ ساعت
- جوان (۱۸ تا ۲۵ ساله): ۷ – ۹ ساعت
- بزرگسال (۲۶ تا ۶۴ ساله): ۷ – ۹ ساعت
- سالمند (بیش از ۶۵ سال): ۷ – ۸ ساعت
علت اختلال خواب چیست؟
اختلال خواب می‌تواند دلایل گوناگونی داشته باشد. برخی از دلایل اختلالات خواب – بیداری چنین است:
- بیماری‌های جسمانی
- آسیب مغزی
- اختلالات روان‌شناختی مانند اضطراب، افسردگی و …
- عوارض دارویی
- اعتیاد به ماده یا دارو
- تنظیم نبودن ساعت خواب
- سبک زندگی ناسالم
انواع اختلالات خواب – بیداری بر پایهٔ DSM 5
در کتاب DSM 5 فهرستی از اختلالات خواب – بیداری یاد شده است.
- اختلال بی‌خوابی یا اینسومنیا (Insomnia)
- اختلال خواب آلودگی یا هایپرسومنولنس (Hypersomnolence)
- نارکولپسی (Narcolepsy)
- اختلالات مرتبط با تنفس (Breathing related sleep disorders)
- سندرم آپنه آ – هیپوپنه آ خواب انسدادی
- آپنه آ خواب مرکزی (Central Sleep Apnea)
- هایپوونتیلیشن مرتبط با خواب (Sleep related hypoventilation)
- اختلالات خواب – بیداری سیر کادیان (Circadian Rhythm Sleep Disorder)
- پاراسومنیاها (Parasomnia)
- سندرم پاهای بی‌قرار (Restless Legs Syndrome)
- اختلال کابوس شبانه (Nightmare Disorder)
- اختلال رفتارهای حرکتی در خواب REM
- اختلال خواب ناشی از ماده یا دارو
- دیگر اختلالات خواب – بیداری
درمان اختلالات خواب – بیداری
برای درمان اختلالات خواب نخست باید ریشهٔ مشکل را شناسایی کنیم. سپس با درمان‌های پزشکی، دارو درمانی و روان‌درمانی می‌توانیم مشکل خواب فرد را برطرف نماییم. دارو درمانی اختلال خواب نیازمند توجه ویژه است چون می‌تواند عوارض ناخوشایندی به همراه داشته باشد. برای نمونه برای درمان اینسومنیا گاهی بنزودیازپین‌ها تجویز می‌شوند. بنزودیازپین‌ها داروهایی اعتیاد آور هستند و مصرف طولانی مدت آن‌ها فرد را به دارو وابسته می‌کند. روش‌های گوناگون روان‌درمانی برای درمان اختلالات خواب – بیداری کاربرد دارند. در این میان روش‌های رفتاردرمانی شناختی (CBT)، روانکاوی، هیپنوتیزم درمانی بیش از دیگر روش‌ها به کار برده می‌شود.
ما در گروه آقای روان‌شناس آمادهٔ مشاوره و درمان کسانی که از اختلال خواب رنج می‌برند هستیم. با ما گفت‌و‌گو کنید.
