اختلال شخصیت نمایشی یا هیستریونیک

شاید شما هم در اینستاگرام یا در جامعه کسانی را دیده باشید که رفتارهای عجیب انجام می‌دهند که توجه دیگران را به خودشان جلب کنند. این افراد به گونه‌ای رفتار می‌کنند که همانند ستاره‌های سینما نگاه دیگران را به خودشان جذب کنند. آن‌ها دوست دارند کانون توجه باشند و برای دستیابی به این هدف، رفتار و ظاهری عجیب برای خودشان درست می‌کنند. این رفتارها می‌تواند نشانه‌های اختلال شخصیت نمایشی یا هیستریونیک باشد که در این نوشته شما را با آن آشنا خواهم کرد.

اختلال شخصیت نمایشی یا هیستریونیک چیست؟

اختلال شخصیت نمایشی یا هیستریونیک (Histrionic Personality Disorder) یکی از اختلالات شخصیت گروه B است. کسانی که دچار این اختلال روانی هستند می‌خواهند در مرکز توجه باشند. آن‌ها هر کاری می‌کنند که نگاه دیگران را به خود جلب کنند. برای رسیدن به این هدف آرایش خاص و نامتعارف می‌کنند. خالکوبی‌های عجیب و بیش از اندازه انجام می‌دهند. لباس‌های عجیب می‌پوشند و رفتارهایی می‌کنند که نمایشی و تئاترگونه است. شخصیت‌های هیستریونیک بسیار هیجانی هستند و تحمل نادیده گرفته شدن یا مورد انتقاد قرار گرفتن از سوی دیگران را ندارند. در صورتی که مورد بی‌توجهی قرار گیرند ممکن است به خودشان یا دیگران آسیب بزنند. شخصیت‌های هیستریونیک گمان می‌کنند که رفتارشان با دیگران بسیار دوستانه و از روی مهربانی است اما این یکی از باورهای نادرست آنان است. آن‌ها تشنهٔ قدردانی، توجه و تحریک هیجان دیگران هستند، و برای دستیابی به این هدف دست به اغواگری و تحریک دیگران به ویژه از جنبهٔ جنسی می‌زنند. شخصیت‌های نمایشی با وجود این‌که تحمل مورد انتقاد قرار گرفته شدن را ندارند، به شدت تحت تأثیر دیگران و شرایط هستند به همین خاطر تصمیم‌های آنی، غیر منطقی و هیجانی می‌گیرند.

کسی که دچار اختلال شخصیت نمایشی است مانند یک رسانه یا ویترین رنگارنگ رفتار می‌کند که هدفی جز مرکز توجه بودن، تحریک هیجان دیگران و دریافت تمجید ندارد. شخصیت‌های هیستریونیک را در اینستاگرام به سادگی می‌توانید بیابید. آن‌ها دست به هر کار غیر طبیعی و عجیبی می‌زنند که دیگران دربارهٔ آن‌ها سخن بگویند و پیگیرشان باشند. این اختلال بیش‌تر در زنان و در سنین نوجوانی بروز پیدا می‌کند.

همایندی اختلال شخصیت نمایشی با دیگر اختلالات روانی

اختلال هیستریونیک می‌تواند با اختلال شخصیت ضد اجتماعی، شخصیت وابسته، اختلال شخصیت خودشیفته، افسردگی، اختلالات اضطرابی، پنیک اتک، آنورکسیا نروزا و اختلال سو مصرف مواد همایندی یا Comorbidity داشته باشد.

نشانه‌ها و معیارهای DSM 5 برای اختلال شخصیت نمایشی یا Histrionic personality disorder

در کتاب DSM 5 نشانه‌ها و معیارهای شناسایی اختلال شخصیت نمایشی یاد شده است. به یاد بسپارید که تنها با دانستن نشانه‌ها نمی‌توانید اختلال شخصیت را شناسایی کنید چون بسیاری از اختلالات روان‌شناختی نشانه‌های همانند یا نزدیک به هم دارند. پس شناسایی و درمان اختلال شخصیت نمایشی از سوی روان‌شناس انجام می‌شود و کاری تخصصی است. نشانه‌های هیستریونیک چنین است:
فرد تقریباً در همهٔ زمینه‌های زندگی به شدت هیجانی و دنبال جلب توجه دیگران است. این حالت از سال‌های پایانی نوجوانی تا پیش از بزرگسالی آغاز شده است؛ این حالت در شرایط گوناگون دیده می‌شود و حداقل با ۵ مورد از موارد زیر نشان داده می‌شود:
۱- در شرایطی که فرد مورد توجه دیگران قرار نمی‌گیرد احساس ناراحتی و کلافگی می‌کند.
۲- معمولاً رفتار فرد در برابر دیگران تحریک کننده یا از نظر جنسی همراه با اغواگری است.
۳- حالت هیجانی به سرعت دگرگون می‌شود یا احساسات خود را به صورت سطحی نشان می‌دهد.
۴- همیشه از ظاهر جسمانی خودش برای جلب توجه دیگران استفاده می‌کند.
۵- در گفت‌و‌گویش به شدت کلی‌گویی می‌کند و از بیان جزئیات خودداری می‌کند.
۶- احساسات و هیجانات خود را به شیوهٔ نمایشی و اغراق‌آمیز نشان می‌دهد.
۷- تلقین‌پذیر است و به آسانی تحت تأثیر دیگران یا شرایط قرار می‌گیرد.
۸- روابط میان‌فردی را بیش از آن‌چه که واقعاً هست صمیمانه می‌پندارد.

درمان اختلال شخصیت نمایشی یا هیستریونیک

اختلال شخصیت نمایشی با روان‌درمانی درمان می‌شود. اما در برخی شرایط برای کاهش نشانه‌های جانبی مانند افسردگی و اضطراب می‌توانیم دارو درمانی نیز انجام دهیم. درمان این اختلال شخصیت دشوار است چون افرادی که دچار این اختلال روانی هستند بر این باورند که آن‌ها هیچ مشکلی ندارند. هم‌چنین در بیش‌تر افرادی که دچار این اختلال روانی هستند بی‌برنامگی و تنبلی دیده می‌شود به گونه‌ای که تمایلی به انجام کارهای روزمره ندارند. در این شرایط راهکارها و تمرین‌هایی که روان‌شناس به این افراد می‌دهند ممکن است انجام نشود. به همین خاطر است که روند درمان این اختلال شخصیتی می‌تواند طولانی باشد و همکاری درمانجو در این زمینه اهمیت دارد.

دارو درمانی اختلال شخصیت نمایشی

همان‌گونه که گفته شد دارو درمانی برای اختلال شخصیت نمایشی کاربرد ندارد؛ اما از آن‌جایی که این اختلال با بسیاری از اختلالات روانی دیگر مانند افسردگی و اضطراب همایندی دارد، می‌توانیم برای بهبود اختلالات جانبی و کاهش سمپتوم‌ها داروهای ضد افسردگی و ضد اضطراب را برای درمانجو تجویز کنیم.

روان‌درمانی اختلال شخصیت نمایشی

برای روان‌درمانی اختلال شخصیت نمایشی روش‌های گوناگون مانند رفتاردرمانی شناختی یا CBT، طرحواره درمانی، روانکاوی کاربرد دارند. روان‌درمانی از سوی روان‌شناس انجام می‌شود و روش درمانی بستگی به رویکرد روان‌شناس دارد. رفتاردرمانی شناختی پرکاربردترین روش برای درمان هیستریونیک است. این در حالی است که درمان به روش روانکاوی عمیق و تحلیلی است. هدف همهٔ روش‌های روان‌درمانی برای درمان اختلال شخصیت نمایشی یکسان است. این روش‌های درمانی به دنبال این هستند که روابط میان‌فردی درست را به فرد بیاموزند. به این منظور باید باورهای نادرست فرد را در مورد خودش شناسایی کنند و باورهای درست را جایگزین نمایند؛ هیجانات غیر منطقی فرد را کنترل کنند؛ رفتارهای نادرستی که برای جلب توجه انجام می‌شود را تغییر دهند و رفتارهای درست را جایگزین آن‌ها کنند.

ما در گروه آقای روان‌شناس آمادهٔ مشاوره و روان‌درمانی به کسانی که از اختلال شخصیت نمایشی رنج می‌برند هستیم. با ما گفت‌و‌گو کنید.