داروهای ضد افسردگی یا آنتی دپرسانت (Antidepressant) داروهایی هستند که برای درمان اختلالات افسردگی، دوقطبی، اختلالات اضطرابی و برخی دیگر از اختلالات روان‌شناختی تجویز می‌شود. داروهای ضدافسردگی حتی در برخی شرایط برای مدیریت و درمان اعتیاد هم تجویز می‌شوند. در این نوشته شما را با داروهای آنتی دپرسانت آشنا خواهم کرد.
انواع داروهای ضد افسردگی (Antidepressant)
داروهای ضد افسردگی در ۲ گروه نسل اول و دوم طبقه‌بندی می‌شوند. داروهای نسل دوم عوارض جانبی کمتری نسبت به داروهای نسل اول (قدیمی‌تر) دارند. داروها بر اساس نوع کارکرد و اثرگذاری به گروه‌های زیر بخش‌بندی می‌شوند:
- داروهای مهارکننده انتخابی بازجذب سروتونین (SSRI)
- داروهای مهارکننده بازجذب سروتونین-نور اپی‌نفرین (SNRI)
- داروهای تعدیل و مهارکننده‌های سروتونین (SMS)
- داروهای آنتاگونیست و مهارکننده بازجذب سروتونین (SARI)
- داروهای مهارکننده بازجذب نور اپی‌نفرین (NRI)
- داروهای مهارکننده بازجذب نور اپی‌نفرین-دوپامین (NDRI)
- داروهای ضد افسردگی سه حلقه‌ای (Tricyclic Antidepressants/TCA)
- داروهای ضد افسردگی چهار حلقه‌ای (Tetracyclic Antidepressant/TeCA)
- داروهای مونوآمین اکسیداز (Monoamine Oxidase Inhibitor/MAOI)
داروهای ضدافسردگی برای چه کسانی تجویز می‌شود؟
داروها برای افرادی که دچار اختلالات روان‌شناختی گوناگون به ویژه افسردگی دائم هستند تجویز می‌شود. برخی از اختلالاتی که داروهای آنتی دپرسانت برایشان تجویز می‌شود عبارتند از:
- اختلال افسردگی عمده (Major Depressive Disorder)
- اختلال افسردگی دائم
- اختلال دوقطبی
- اختلالات اضطرابی
- وحشت‌زدگی یا پنیک اتک
- استرس پس از سانحه (PTSD)
- بیش‌فعالی یا ADHD (در برخی موارد)
- اختلال سیکلوتایمیک
- اختلالات خورد و خوراک
- اختلالات خواب و بیداری
- اختلالات وسواسی اجباری (OCD)
- و…
داروهای ضد افسردگی چگونه عمل می‌کنند؟
هنگامی که فرد دچار اختلال روان‌شناختی مانند افسردگی می‌شود؛ سطح برخی مواد شیمیایی در مغز به نام انتقال‌دهندهٔ عصبی (نوروترنسمیتر) مانند سروتونین، دوپامین و نورآدرنالین کاهش می‌یابد. داروها با افزایش و تنظیم سطح انتقال‌دهنده‌های عصبی به کاهش سمپتوم‌های اختلال و بهبود خلق کمک می‌کنند.
عوارض داروهای ضد افسردگی چیست؟
هر دارویی حتی استامینوفن عوارض خود را دارند. بروز عوارض داروی ضد افسردگی بستگی به نوع دارو، دوز مصرفی و ویژگی‌های فیزیولوژیکی بیمار دارد. عوارض ممکن است در چند روز نخست مصرف دارو دیده و به مرور برطرف شود. اما اگر عوارض ادامه داشت روانپزشک باید در تجویز دارو تجدید نظر کند. برخی از عوارض جانبی این داروها عبارتند از:
- خشکی دهان
- سردرد و سرگیجه
- افزایش وزن
- تغییر در میل جنسی
- خواب‌آلودگی یا بی‌خوابی
- پریشانی، آشفتگی و پرخاشگری
- حالت تهوع، اسهال و استفراغ
- کم اشتهایی یا پرخوری
- بی‌حالی و احساس خستگی
- افزایش تعریق
- فشار خون و افزایش ضربان قلب
- یبوست و مشکلات ادراری
آیا داروهای ضد افسردگی میل به خودکشی را از بین می‌برند؟
داروهای ضد افسردگی نخستین داروهایی هستند که برای درمانجویان مبتلا به اختلال افسردگی عمده (MDD) تجویز می‌شوند تا تمایل به خودکشی را کاهش و خلق فرد را بهبود بخشند. مصرف بیش‌تر داروهای آنتی دپرسانت بی‌خطر است اما یافته‌های پژوهشگران نشان می‌دهد که مصرف این داروها ممکن است زمینه‌ساز پدید آمدن افکار خودکشی در کودکان و نوجوانان شود. این یکی از مواردی است که باید هنگام تجویز دارو مورد توجه روانپزشک قرار گیرد.
آیا داروهای آنتی دپرسانت برای کودکان و نوجوانان هم تجویز می‌شود؟
یافته‌های پژوهشگران اثربخشی داروهای آنتی دپرسانت روی کودکان و نوجوانان را تأیید یا رد قطعی نمی‌کند. در مواردی که نشانه‌های اختلال روان‌شناختی شدید باشد روانپزشکان به تجویز دارو برای نوجوانان و در برخی شرایط برای کودکان می‌پردازند اما همان‌گونه که گفته شد این داروها ممکن است افکار خودکشی را در کودکان و نوجوانان به همراه داشته باشند. پس تجویز داروهای آنتی دپرسانت برای کودکان و نوجوانان باید با احتیاط انجام شود.
آیا داروهای ضدافسردگی اعتیادآور هستند؟
بر خلاف باور بسیاری از مردم این داروها باعث اعتیاد نمی‌شوند. چون بر خلاف نیکوتین، مورفین و دیگر ماده‌های اعتیادآور، مصرف کنندگان دارو نیاز به افزایش دوز مصرف ندارند تا همان اثرگذاری ماه‌های نخست مصرف را تجربه نمایند.
نحوه مصرف داروهای ضد افسردگی چگونه است؟
روانپزشک داروها را تجویز و شیوهٔ مصرف آن را برای درمانجو توضیح می‌دهد. این داروها حتماً باید همان‌گونه که روانپزشک سفارش کرده است مصرف شود.
آیا مصرف داروهای ضد افسردگی باعث درمان قطعی می‌شود؟
پاسخ من به شما یک نه روشن است. داروها بر روی عوامل فیزیولوژیکی و جسمانی فرد اثر می‌گذارند و نقش کنترل‌کننده و بهبودبخش دارند. اما درمان اصلی با روان‌درمانی از سوی روان‌شناس انجام می‌شود. روش‌های درمانی گوناگون مانند روانکاوی، طرحواره درمانی، درمان شناختی رفتاری باید همراه دارو درمانی انجام شود تا فرد به درمان قطعی برسد. پیشنهاد ما به شما این است که نخست پیش روان‌شناس بروید تا فرایند روان‌درمانی آغاز شود و سپس روان‌شناس شما را برای تجویز دارو پیش روانپزشک خواهد فرستاد.