داروهای مهار کننده بازجذب سروتونین (SSRI) گروهی از داروهای ضد افسردگی پرکاربرد هستند که برای درمان برخی از اختلالات روان‌شناختی تجویز می‌شوند. این داروها با نام‌های گوناگون در سراسر جهان به فروش می‌رسند. در این نوشته شما را با داروهای بازدارنده بازجذب سروتونین، کاربردها و عوارض آن آشنا خواهم کرد. به یاد بسپارید که داروهای روان‌پزشکی نباید به طور خودخواسته و بدون تجویز پزشک مصرف شود.
داروهای مهارکننده بازجذب سروتونین (SSRI)
داروهای بازدارنده بازجذب سروتونین (Selective serotonin reuptake inhibitors) که به آن SSRI می‌گویند؛ دسته‌ای از داروهای ضد افسردگی هستند که برای درمان اختلالات روان‌شناختی گوناگون به کار برده می‌شوند. این داروها یکی از پرکاربردترین داروهای روان‌پزشکی هستند و نسبت به دیگر داروهای ضد افسردگی عوارض جانبی کم‌خطرتری دارند. کارکرد این دارو همان‌گونه که از نامش پیداست با جلوگیری و بازجذب انتقال دهندهٔ عصبی سروتونین انجام می‌شود. سروتونین در تنظیم خلق و خوی انسان نقش کلیدی دارد پس عدم تعادل این نوروترنسمیتر در بدن باعث بروز اختلالات افسردگی و اضطراب می‌شود. SSRI با جلوگیری و مهار بازجذب سروتونین در گیرنده‌های عصبی پیش‌سیناپسی، سطح سروتونین برون سلولی را افزایش و سروتونین غلیظ بیش‌تری در اختیار گیرنده‌ها قرار می‌دهد.
SSRI برای درمان چه اختلالاتی کاربرد دارد؟
داروهای مهار کننده بازجذب سروتونین برای درمان اختلالات روان‌شناختی گوناگون به ویژه اختلالات افسردگی به کار برده می‌شود. تاکنون اثربخشی SSRI برای اختلالات روانی زیر تأیید شده است:
- اختلالات افسردگی و دو قطبی: اختلال افسردگی عمده و دوقطبی اختلالات خلقی هستند که SSRI برایشان تجویز می‌شود.
- اختلالات اضطرابی: به ویژه برای اختلال اضطراب اجتماعی، اختلال وحشت‌زدگی (پنیک اتک)، اختلال اضطراب فراگیر داروهای SSRI تجویز می‌شوند.
- اختلالات وسواسی – اجباری: این داروها برای بیش‌تر اختلالات وسواسی اجباری تجویز می‌شود.
- اختلالات مرتبط با تروما و استرس: به ویژه اختلال استرس پس از سانحه (PTSD)،
- اختلالات جنسی: SSRI می‌تواند برای درمان انزال زودرس تجویز شود.
- اختلالات خورد و خوراک: برای درمان اختلال بولیمیا نروزا و بینج ایتینگ می‌توان داروهای SSRI را تجویز کرد.
انواع داروهای بازدارنده بازجذب سروتونین – SSRI
داروهای مهار کننده بازجذب سروتونین با نام‌های اصلی و تجاری گوناگون در سراسر جهان به فروش می‌رسند. این داروها شامل موارد زیر هستند:
- سیتالوپرام (Citalopram): این داروی پرکاربرد با نام تجاری سلکسا (Clexa) و سیپرامیل (Cipramil) هم شناخته می‌شود.
- اسسیتالوپرام (Escitalopram): اسسیتالوپرام با نام تجاری لگزاپرو (Lexapro) و سیپرالکس (Cipralex) هم شناخته می‌شود.
- سرترالین (Sertraline): سرترالین با نام تجاری زلفت (Zoloft) و لوسترال (Lustral) در داروخانه‌ها یافت می‌شود.
- پاروکستین (Paroxetine): پاروکستین با نام‌های پاکسیل (Paxil) و سروگزات (Seroxat) هم شناخته می‌شود.
- فلوکستین (Fluoxetine): فلوکستین یکی از داروهای پر کاربرد این شاخه است که با نام تجاری پروزاک (Prozac) و سارافم (Sarafem) هم شناخته می‌شود.
- فلووکسامین (Fluvoxamine): فلووکسامین با نام تجاری لووکس (Luvox) و فورین (Feverin) در دسترس شماست.
عوارض داروهای بازدارنده بازجذب سروتونین چیست؟
هر دارویی ممکن است عوارض جانبی به همراه داشته باشد. عوارض داروهای SSRI نسبت به دیگر داروهای ضد افسردگی کم‌تر نیست اما از نظر شدت خفیف‌تر است. این عوارض شامل موارد زیر هستند:
- بی‌خوابی
- تهوع و دل درد و دیگر مشکلات گوارشی
- کم‌اشتهایی
- کاهش وزن
- سردرد و سرگیجه
- مختل شدن کارکرد جنسی (کاهش میل جنسی)
- بی‌قراری
نکات مهم برای مصرف داروهای مهارکننده بازجذب سروتونین
مصرف هر گونه داروی روان‌پزشکی بدون تشخیص دقیق اختلال از سوی روان‌شناس و تجویز روان‌پزشک نباید انجام شود. گاهی پزشکان عمومی اقدام به تجویز داروهای روان‌پزشکی می‌کنند که انجام این کار منطقی نیست. روان‌پزشک باید در جریان داروهایی که فرد در حال مصرف آن است قرار گیرد. برخی از داروها با SSRI تداخل دارند و مصرف هم‌زمان این داروها خطرناک است. در روزهای نخست مصرف دارو ممکن است برخی از عوارض در شما پدید آید اما نگران نباشید این عوارض پس از چند روز برطرف می‌شوند. اما اگر عوارض کماکان پابرجا بود با روان‌پزشکتان گفت‌و‌گو کنید و او را در جریان عوارضی که تجربه می‌کنید بگذارید. همان‌گونه که آغاز مصرف دارو نباید خودسرانه انجام شود، قطع مصرف نیز باید زیر نظر روان‌پزشک انجام گیرد. در پایان به یاد بسپارید داروها نمی‌توانند اختلالات روانی را به طور کامل درمان کنند بلکه روان‌درمانی به عنوان درمان اصلی اختلال روانی، و دارودرمانی به عنوان درمان مکمل به کار گرفته می‌شود. اما مصرف دارو برای درمان عوامل فیزیولوژیکی بسیار موثر و مهم است.