عزت نفس چیست؟ تفاوت عزت نفس و اعتماد به نفس چیست؟

آشنایی با عزت نفس (Self-esteem)

عزت نفس (Self-esteem) ارزیابی ذهنی است که هر کسی از ارزش خود دارد. به بیان دیگر عزت نفس دربرگیرندهٔ باورهای نسبتاً پایدار ما از خودمان، هیجانات و حالت‌های احساسی (پیروزی، شکست، ناامیدی، شرمندگی و …) است که در زندگی تجربه می‌کنیم. هنگامی که ارزیابی ذهنی ما نسبت خودمان مثبت باشد عزت نفسمان افزایش می‌یابد و اگر دچار خودپنداره‌های منفی باشیم عزت نفس کاهش خواهد یافت.

عزت‌نفس در زندگی ما نقش بسیار مهمی دارد. این ویژگی می‌تواند روی کارکرد ما در زمینه‌های گوناگون زندگی اثرگذار باشد. برای نمونه پیشرفت تحصیلی، موفقیت در ازدواج، عملکرد شغلی، رضایت از زندگی، پرخاشگری و بزهکاری مواردی هستند که عزت نفس روی آن‌ها اثر مستقیم می‌گذارد.  

تفاوت اعتماد عزت نفس و اعتماد به نفس

بیش‌تر مردم بر این باورند که تفاوتی میان این دو مفهوم وجود ندارد و برای یک چیز به کار برده می‌شوند. اما این طور نیست. اعتماد به نفس و عزت نفس به هم مرتبطند اما با هم تفاوت دارند. اعتماد به نفس نگرشی است که ما نسبت توانمندی‌هایمان در راستای موفقیت داریم.  پس ویژگی اصلی اعتماد به نفس ایمان داشتن به توانمندی‌ها و ویژگی‌های مثبت خودمان است. اما عزت نفس یعنی احساس ارزشمند بودن و باور به این‌که ما سزاوار یک زندگی خوب، همراه با آرامش و احترام هستیم. احترام گذاشتن به خود و انتظار احترام دیدن از سوی دیگران یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های عزت نفس است. ممکن است فردی اعتماد به نفس کمی داشته باشد اما از عزت نفس خوبی برخوردار باشد. پس داشتن اعتماد به نفس به عزت نفس وابستگی چندانی ندارد. اما با کاهش عزت نفس، اعتماد به نفس نیز کاهش می‌یابد.

تفاوت عزت نفس و خودشیفتگی

همان‌گونه که گفتم عزت نفس نوعی ارزیابی ذهنی است. اگر این ارزیابی درست باشد سلامت روان ما پایدار خواهد ماند اما اگر باورها و ارزیابی‌های ما نادرست باشد ممکن است دچار برخی از اختلالات روان‌شناختی شویم که مهم‌ترین آن اختلال شخصیت خوشیفته یا نارسیستیک است. کسانی که دچار این اختلال روانی هستند توانایی‌های خود را فراتر از آن‌چه که هست می‌دانند و دربارهٔ خودشان بزرگنمایی و اغراق می‌کنند. خودشیفته‌ها همیشه به تعریف و تحسین دیگران نیازمند هستند و اگر مورد تحسین دیگران قرار نگیرند کلافه می‌شوند و دست به پرخاشگری می‌زنند. آن‌ها خود را برتر از دیگران می‌پندارند و احساس همدلی نسبت به دیگران ندارند. به همین خاطر به احساسات و نیازهای دیگران توجه نمی‌کنند و همیشه حق را به خودشان می‌دهند. آن‌ها خود را مجاز به سو استفاده از دیگران می‌دانند و برای رسیدن به هدف‌هایشان از دیگران بهره‌کشی می‌کنند.

نشانه‌های کسانی که عزت نفس دارند

برخی از مهم‌ترین ویژگی‌های کسانی که عزت نفس دارند در زیر یاد شده است:

• برای خودشان ارزش قائل هستند.
• خود را سزاوار احترام از سوی دیگران می‌دانند.
• معمولاً از اعتماد به نفس خوبی دارند.
• به زندگی امیدوار هستند.
• بر روی باورها و ارزش‌های خود تأکید دارند.
• موفقیت‌ها و تجارب مثبتشان را به یاد می‌سپارند و باارزش می‌دانند.
• اگر در کاری شکست بخورند به دنبال جبران و موفقیت هستند.

چه عواملی روی عزت نفس اثرگذار است؟

عوامل گوناگون فردی، محیطی، خانوادگی و زیستی در کاهش یا افزایش عزت نفس اثر می‌گذارند. شیوهٔ فرزندپروری یکی از مهم‌ترین مواردی است که به طور مستقیم روی این ویژگی تاثیر می‌گذارد. اگر پدر و مادر رفتاری مناسب با کودک نداشته باشند یا او را تحقیر نمایند عزت نفس فرد کاهش پیدا می‌کند. هم‌چنین والدینی که عزت نفس پایینی دارند فرزندانی با عزت نفس پایین پرورش خواهند داد. این موارد نه تنها در کودکی اثرگذار است بلکه تاثیر آن در طول زندگی همراه فرد خواهد ماند و ممکن است در بزرگسالی به شکل اختلالات روان‌شناختی مانند افسردگی یا اضطراب بروز پیدا کند. یافته‌های پژوهشگران نشان داده است که عزت نفس با کارکردهای مغز انسان نیز در ارتباط است. در سال ۲۰۱۴ رابرت اس چاوز و تاد اف هیترتون پژوهشی را در این زمینه انجام دادند. این پژوهش نشان داد که عزت نفس با اتصالات مدار قشر پیشانی مغز در ارتباط است. یکی از کارکردهای بخش پیش‌پیشانی مغز، خودشناسی است. آن‌ها دریافتند که هر اندازه گذرگاه‌های قشر پیشانی مغز گسترده‌تر و قوی‌تر باشند فرد عزت نفس بیش‌تری خواهد داشت. هم‌چنین آسیب به بخش پیشانی مغز ممکن است روی عزت نفس اثرگذار باشد.

سنجش و ارزیابی اعتماد به نفس با آزمون روان‌شناسی

آزمون‌های گوناگونی برای سنجش و ارزیابی میزان عزت نفس ساخته شده است که پرکاربردترین این ابزارها آزمون عزت نفس روزنبرگ (RSES) است. سنجش و ارزیابی به کمک این آزمون از سوی روان‌سنج یا روان‌شناس انجام می‌شود. پیشنهاد می‌کنم برای انجام این آزمون پیش روان‌شناس بروید و از انجام تست‌های آنلاین روان‌شناسی خودداری کنید چون نتایج بسیاری از تست‌های روان‌شناسی آنلاین بی‌اعتبار است. به یاد بسپارید که آزمون‌ها هر اندازه هم دقیق و علمی باشند ممکن است دچار سوگیری شوند یا فرد در پاسخگویی به آن حقایق را در نظر نگیرد پس روان‌شناسان برای ارزیابی میزان عزت نفس درمانجویان تنها به آزمون توجه نمی‌کنند و مصاحبهٔ بالینی و گفته‌های درمانجو را نیز در نظر می‌گیرند.

ما در گروه آقای روان‌شناس آمادهٔ راهنمایی و کمک به شما برای بهبود روحیه و خودباوری هستیم. با ما گفت‌و‌گو کنید.