تفاوت خودشیفتگی و ADHD چیست؟

برای بیش‌تر افراد عجیب است اگر بشنوند که برخی از اختلالات روانی نشانه‌های یکسان یا نزدیک به هم دارند. این نشانه‌ها ممکن است با هم اشتباه گرفته شوند. برای همین است که همیشه در نوشته‌های به این نکته تأکید می‌کنم که تنها با دانستن نشانه‌ها و سمپتوم‌های اختلال روانی نمی‌توانیم وجود یک اختلال را در فردی تشخیص دهیم. این یک مهارت حرفه‌ای است که روان‌شناس پس از سال‌ها آموزش در دانشگاه و فعالیت حرفه‌ای می‌آموزد. برای نمونه بیش‌تر مردم تفاوت استرس و اضطراب را نمی‌دانند و نمی‌توانند این دو را از هم متمایز کنند. یا نمی‌دانند که تفاوت نشخوار ذهنی و وسواس چیست؟ شاید برای شما تعجب‌آور باشد که اختلال بیش فعالی و نقص توجه (ADHD) ممکن است با اختلال شخصیت خودشیفته (NPD) اشتباه گفته شود. هم‌چنین ممکن است فرد معیارهای هر دو اختلال ADHD و شخصیت خودشیفته را داشته باشد. بنابراین چگونه باید تفاوت خودشیفتگی و ADHD را شناسایی کنیم و این دو را با هم اشتباه نگیریم؟

تفاوت خودشیفتگی و ADHD

۱- عدم توجه

یکی از مشکلات بنیادین ADHD مشکلات توجه و تمرکز است. هنگام گفت‌و‌گو با فردی که دچار بیش‌فعالی است، احساس می‌کنید که خودمحور است. حقیقت این است که این افراد قصد توجه نکردن یا نشنیدن ندارند، بلکه به دلیل مشکلات ناشی از اختلال ADHD توانایی تمرکز کامل هنگام گفت‌و‌گو را ندارند. عدم توجه در افراد بیش فعال به معنی اراده برای گوش نکردن، خودخواهی یا تحقیر نیست. اما در کسانی که دچار شخصیت خودشیفته هستند شرایط به این گونه نیست. این افراد ممکن است از روی عمد به حرف‌های شما گوش نکنند تا ساکت شوید. این حالت گاهی با هدف مجازات یا آزار طرف مقابل صورت می‌گیرد. این رفتار به اصطلاح دیوار سنگی نامیده می‌شود. کسانی که دچار اختلال شخصیت خودشیفته هستند به دور خودشان دیوار می‌کشند اما کسی که دچار ADHD است قصد این را ندارد که از دیگران دوری کند یا به آن‌ها کم‌محلی نماید.

۲- خودخواهی

کسانی که دچار اختلال شخصیت خودشیفته (NPD) هستند شخصیتی دارای شخصیتی خودپذیر (ego-dystonic) هستند. خودپذیری به این معنی است که آن‌ها بر این باورند که هیچ مشکلی ندارند و این دیگران هستند که در برخورد با آن‌ها رفتار یا باورهای ناکارآمد دارند. شخصیت نارسیستیک خودخواه است و حق را به خودش می‌دهد. گمان می‌کند که می‌تواند هر کاری خواست انجام دهد. بدون هیچ دلیل و منطقی انتظار دارد دیگران در حقش لطف بزرگی کنند یا رفتاری متفاوت از دیگران با او داشته باشند. همیشه خواسته‌های او را برآورده کنند. اما کسی که دچار بیش فعالی و نقص توجه است اگر احساس کند دچار اشتباه شده است عذرخواهی می‌کند. احساس شرم یا گناه موردی است که در یک شخصیت نارسیستیک دیده نمی‌شود اما در بیش‌فعالی وجود دارد.

۳- همدلی و عاطفهٔ مثبت

فقدان همدلی و سو استفاده از دیگران یکی دیگر از مواردی است که در اختلال شخصیت نارسیستیک دیده می‌شود اما در بیش‌فعالی و نقص توجه وجود ندارد. هر دو این افراد ممکن است به خاطر رفتارهایی که ا آن‌ها سر می‌زند دیگران را آزرده کنند اما واکنش آن‌ها به این ناراحتی متفاوت است. کسانی که دچار NPD هستند برای ناراحتی دیگران ارزشی قائل نیستند و به احساساتشان اهمیت نمی‌دهند. این مورد در روابط عاشقانهٔ آن‌ها نیز دیده می‌شود. اما کسانی که دچار ADHD هستند احساس همدلی و عاطفهٔ مثبت دارند و در برخورد با دیگران به احساسات و عواطفشان اهمیت می‌دهند.

۴- وقت‌نشناسی

فرض کنیم یک فرد دچار ADHD و فردی دچار NPD در یک روز با روان‌شناس جلسه داشته باشند. و هر دو با تأخیر در کلینیک حاضر شوند. آیا تأخیر آن‌ها یکسان است؟ نه. کسی که دچار شخصیت خودشیفته است ممکن است دیر برسد چون جلسه برای او آن‌قدر مهم نبوده است. این موضوع زمانی روشن می‌شود که هنگام حاضر شدن در کلینیک از تأخیر خود شرمنده نیست و آن را حق خود می‌داند. اما کسی که دچار بیش‌فعالی و نقص توجه است از روی عمد تأخیر نمی‌کند بلکه در برخی شرایط به کوری در زمان (time blindness) دچار می‌شود. یعنی او نتوانسته مدت زمان کافی برای رسیدن و ترافیک را محاسبه نماید تا سر موقع در کلینیک حاضر شود. در این شرایط او هنگامی که به کلینیک می‌رسد از روان‌شناس برای تأخیرش پوزش می‌خواهد.

مواردی که در این نوشته یاد شد، برای آشنایی با برخی از تفاوت‌های مشهود میان اختلال شخصیت خودشیفته و اختلال بیش فعالی و نقص توجه بود. اما تفاوت و تمایز میان این دو اختلال محدود به این عوامل نیست. با بررسی نشانه‌ها و سمپتوم‌های مشهود در هر فرد و مطابقت دادن آن با معیارهای DSM 5 روان‌شناس می‌تواند به تشخیص دقیق در خصوص اختلال درمانجو بپردازد.