فردی را تصور کنید که گوشه‌گیر است همیشه دوست دارد تنها باشد. در محیط کار با کسی ارتباط چندانی ندارد و دیگران او را خشک و جدی یا خجالتی می‌دانند. در خانواده نیز روابط عاطفی خوبی ندارد اما کارهایش را به خوبی انجام می‌دهد. همسرش از او شکایت دارد که به او و فرزندانش اهمیت نمی‌دهد و به وظایف زناشویی نیز عمل نمی‌کند. او دوست دارد با خودش خلوت کند و کسی مزاحمش نشود. بیش‌تر مردم در نگاه نخست این فرد را افسرده یا دچار اختلال طیف اتیسم می‌دانند. اما این نشانه‌ها می‌تواند علت دیگری داشته باشد و ممکن است فرد دچار اختلال شخصیت اسکیزوئید یا SPD باشد. در این نوشته شما را با این اختلال شخصیت آشنا خواهم کرد.
اختلال شخصیت اسکیزوئید یا Schizoid Personality Disorder
اختلال شخصیت اسکیزوئید یا Schizoid Personality Disorder یکی از اختلالات شخصیت است که در اختلالات شخصیتی گروه A جای دارد. گوشه‌گیری ویژگی برجسته‌ی کسانی است که دچار این اختلال روانی هستند. این افراد با هیچ کس ارتباط ندارند یا روابط بسیار محدودی با دیگران برقرار می‌کنند. ممکن است ارتباط آن‌ها محدود به یک یا دو تن از اعضای خانواده باشد و حتی نسبت به دیگر اعضای خانواده دلبستگی عاطفی یا واکنش هیجانی مثبت نشان ندهند. به خاطر همین نشانه‌ها برخی از مردم آن‌ها را به اشتباه دچار اختلال افسردگی یا طیف اتیسم می‌دانند یا به آن‌ها برچسب اسکیزوفرنی می‌زنند. به طور کلی این افراد از نظر دیگران عجیب و غیرعادی هستند.
کسانی که دچار اختلال شخصیت اسکیزوئید هستند دوست دارند بیش‌تر وقت‌ها تنها باشند و به سرگرمی‌های انفرادی علاقه‌ی بیش‌تری نشان می‌دهند. بیش‌تر آن‌ها دوست دارند کارهایی انجام دهند که نیاز به همکاری و کار گروهی نداشته باشد (مانند نگهبانی، رانندگی تریلی، شکار و …). اما به این معنی نیست که کسانی که دچار این اختلال روانی هستند در کارهای دیگر ضعیف عمل می‌کنند. برخی از کسانی که دچار این اختلال روانی هستند تحصیلات بالا یا شغل‌های مهم و حساسی را بر عهده دارند با این حال ترجیح می‌دهند با دیگران در محیط کار کم‌تر ارتباط برقرار کنند و دنبال تحسین و تشویق دیگران نیستند. این افراد بر مهارت‌های ذهنی و هوشی بیش‌تر تمرکز دارند و مهارت‌های اجتماعی در آنان ضعیف است. بازخورد دیگران برای آن‌ها اهمیتی ندارد و مهم نیست که دیگران از آن‌ها تعریف یا انتقاد کنند. به طور کلی کسانی که دچار اختلال شخصیت اسکیزوئید هستند از نظر روابط میان‌فردی و اجتماعی ضعیف هستند و درون‌گرایی افراطی، بی تفاوتی عاطفی، ضعف در روابط زناشویی و نیاز شدید به تنها بودن در آن‌ها دیده می‌شود.
علت بروز اختلال شخصیت اسکیزوئید
عوامل ژنتیکی، روانی و محیطی در بروز این اختلال شخصیت تاثیرگذار هستند. ریشه‌های روان‌شناختی اسکیزوئید را می‌توانیم در کودکی جست‌و‌جو کنیم. خجالتی بودن در کودکی می‌تواند زمینه‌ساز بروز این اختلال روانی در بزرگسالی شود. خانواده‌هایی که کودکشان را از دیگر همسالان دور نگه می‌دارند یا برای اجتماعی کردن آنان تلاش موثری نمی‌کنند زمینه را برای بروز این اختلال روان‌شناختی در فرزندشان فراهم می‌کنند. یافته‌ها نشان داده است که بین اختلال شخصیت اسکیزوئید و طیف اوتیسم پیوستگی وجود دارد. در برخی موارد مشاهده شده است که کودکان دچار طیف اوتیسم، پدر و مادرانی دچار اختلال شخصیت اسکیزوئید داشته‌اند. پس نقش خانواده در جلوگیری از بروز این اختلال شخصیتی بسیار مهم است.
نشانه‌ها و معیارهای DSM 5 برای اختلال شخصیت اسکیزوئید
در کتاب DSM 5 نشانه‌های شناسایی این اختلال روانی یاد شده است. به یاد بسپارید تنها با خواندن این نشانه‌ها نمی‌توانید به دیگران برچسب اختلال روان‌شناختی بزنید. اختلالات روان‌شناختی گوناگون نشانه‌های یکسان یا نزدیک به هم دارند به همین خاطر است که شناسایی و درمان اختلالات روان‌شناختی کاری است که یک روان‌شناس باتجربه توانایی انجام آن را دارد.
A: فرد تقریبا همیشه جامعه‌گریز است و از روابط میان‌فردی با دیگران خودداری می‌کند. در روابط میان‌فردی هیجانات و احساسات بسیار اندکی نشان می‌دهد. این حالت پیش از بزرگسالی (Early Adulthood) پدید آمده و در شرایط گوناگون دیده می‌شود که با ۴ مورد (یا بیش از ۴ مورد) از موارد زیر نشان داده می‌شود.
۱- به روابط میان‌فردی تنگاتنگ (مانند بخشی از یک خانواده بودن) تمایل ندارد و از آن لذت نمی‌برد.
۲- همیشه کارهای انفرادی را انتخاب می‌کند.
۳- به تجربه‌های سکشوال با فردی دیگر علاقه ندارد یا علاقه‌ی کمی دارد.
۴- از هیچ کاری لذت نمی‌برد یا از کارهای کمی لذت می‌برد.
۵- به جز اعضای خانواده (اعضای درجه یک) دوستان نزدیک یا صمیمی ندارد.
۶- به بازخوردهای دیگران نسبت به خود اهمیت نمی‌دهد و در برابر انتقاد یا تعریف دیگران بی‌تفاوت است.
۷- از نظر عاطفی سرد است. تحت تاثیر قرار نمی‌گیرد و از نظر هیجانی بی‌اعتناست.
B: نشانه‌های یاد شده در بالا با بیماری فیزیولوژیکی یا اختلال روان‌شناختی دیگری قابل توجیه نباشد. وضعیتی که فرد به آن دچار است نباید صرفا در طول اسکیزوفرنی، اختلال افسردگی عمده به همراه خصوصیات سایکوتیک، اختلال دوقطبی، اختلال طیف اوتیسم یا دیگر اختلالات شخصیتی بروز پیدا کند.
درمان اختلال شخصیت اسکیزوئید
برای درمان این اختلال شخصیت، روان‌درمانی به کار برده می‌شود و تنها در برخی شرایط دارو درمانی کاربرد دارد. داروها نقش کنترل‌کننده دارند و فرآیند درمان با روان‌درمانی انجام می‌شود. پس به یاد بسپارید مصرف داروها به تنهایی نمی‌تواند به درمان این اختلال روانی بیانجامد.
دارو درمانی اختلال شخصیت اسکیزوئید
دارو درمانی برای اختلال شخصیت اسکیزوئید توصیه نمی‌شود با این حال در برخی شرایط ویژه داروهای آنتی سایکوتیک به کار برده می‌شود. به طور کلی تجویز دارو برای این اختلال روانی تنها برای بازه‌ی زمانی کوتاه انجام می‌شود. هم‌چنین لاموتریژین، SSRI ها، TCA ها و MAOI ها ممکن است در برخی شرایط برای کاهش اضطراب اجتماعی فرد تجویز شود.
روان‌درمانی اختلال شخصیت اسکیزوئید
به خاطر گوشه‌گیری و اجتماعی نبودن، کسانی که دچار این اختلال شخصیت هستند تمایلی به دیدار با روان‌شناس و درمان ندارند. این افراد معمولا به خاطر افسردگی، مشکلات زناشویی یا شغلی پیش روان‌شناس می‌روند و علت اصلی حضور آنان اختلال شخصیت نیست. بهترین روش برای درمان کسانی که دچار این اختلال شخصیت هستند روانکاوی است. از سوی دیگر رفتاردرمانی شناختی یا CBT نیز روش درمانی موثری برای این اختلال روان‌شناختی است. در فرآیند درمان این اختلال شخصیت تغییر نگرش و باورهای فرد نسبت به مردم و جامعه اهمیت دارد. حمایت عاطفی خانواده در کنار روان‌درمانی به فرد کمک می‌کند تا روند اجتماعی شدن را با دشواری کم‌‌تری پیش ببرد.آموزش مهارت روابط میان‌فردی یکی دیگر از کارهایی است که روان‌شناس باید در برنامه‌ی درمانی خود بگنجاند. در کنار این روش‌ها کوچینگ سبک زندگی نیز می‌تواند موثر باشد.
ما در گروه آقای روان‌شناس آماده‌ی راهنمایی و کمک به کسانی که از این مشکلات رنج می‌برند هستیم با ما گفت‌وگو کنید.
