هر کسی ممکن است نسبت به برخی از افراد دچار بدبینی یا بی‌اعتمادی شود. این بی‌اعتمادی در نتیجه‌ی رفتارهایی که از دیگران دیده‌ایم شکل می‌گیرد. این رفتارها برای ما آزاردهنده بوده و گاهی دیگر نتوانسته‌ایم به فرد اعتماد کنیم. اما فردی را در نظر بگیریم که بدون هیچ دلیل منطقی نسبت به همه کس و همه چیز بدبین و بی‌اعتماد است. او هر رفتار دیگران را منفی و ضد خود برداشت می‌کند او حتی بی‌دلیل همسرش را به خیانت متهم می‌کند. در چنین شرایطی فرد در همه‌ی بخش‌های زندگی دچار رنج و پریشانی می‌شود. این شرایط به این معنی است که فرد دچار اختلال شخصیت پارانوئید یا PDD شده است. در این نوشته شما را با این اختلال شخصیت آشنا خواهم کرد.
اختلال شخصیت پارانوئید یا Paranoid personality disorder
اختلال شخصیت پارانوئید یا Paranoid personality disorder که به نام PDD هم شناخته می‌شود یکی از شاخه‌های اختلالات شخصیت است. این اختلال روانی در اختلالات شخصیت گروه A جای دارد. کسانی که دچار این اختلال روانی هستند همیشه بدبین و بی‌اعتمادند. آن‌ها خود را قربانی نقشه‌های دیگران می‌دانند و بر این باورند که دیگران پیاپی آن‌ها را تهدید می‌کنند به آن‌ها آسیب می‌رسانند یا می‌خواهند به آن‌ها آسیب برسانند. آن‌ها به همسرشان شک‌های غیرمنطقی دارند و گمان می‌کنند که در حال خیانت به آنان است. یا گمان می‌کنند افراد خانواده‌شان پشت سر او حرف می‌زنند و تحقیرش می‌کنند. این بدبینی و بی‌اعتمادی تا جایی پیش می‌رود که فرد در زمینه‌های گوناگون زندگی فردی، خانوادگی، شغلی و اجتماعی دچار نابسامانی می‌شود. از سوی دیگر این افراد نمی‌پذیرند که دچار بدبینی و بی‌اعتمادی غیرمنطقی هستند و بر این باورند که دلایل و شواهدی دارند که دیگران آن‌ها را فریب داده‌اند تهدید یا تحقیر کرده‌اند یا به آنان آسیب رسانده‌اند اما هیچ شواهد منطقی در دست ندارند.
علت بروز اختلال شخصیت پارانوئید چیست؟
شوربختانه تاکنون پژوهشگران دلیل روشنی برای شکل‌گیری PPD نیافته‌اند و نمی‌توانیم به طور مشخص بگوییم چه عاملی فرد را دچار این اختلال شخصیت می‌کند. برخی از پژوهش‌ها نشان داده که ترکیبی از عوامل بیولوژیکی و روانی زمینه‌ساز بروز PDD می‌شود. روشن است که زنجیره‌ای از تجربیات شخصی به ویژه تجربیات دوران کودکی و نوجوانی می‌توانند زمینه‌ساز بروز این اختلال روان‌شناختی شوند. یافته‌ها نشان داده که احتمال بروز اختلال شخصیت پارانویید در کسانی که بستگانشان دچار اسکیزوفرنی هستند بیش‌تر است. به طور کلی می‌توانیم عوامل بروز این اختلال روانی را در عوامل فردی، خانوادگی، اجتماعی و ژنتیکی جست‌و‌جو کنیم.
نشانه‌های اختلال شخصیت پارانوئید
- دچار بدبینی و بی‌اعتمادی بدون دلیل منطقی هستند
- در روابط میان‌فردی به ویژه با خانواده و همسر ناتوان هستند
- در روابط زناشویی بدون هیچ دلیل منطقی همسرشان را خائن می‌دانند
- از گفتار دیگران سو برداشت می‌کنند و گفته‌های معمولی دیگران را به درستی درک نمی‌کنند
- همیشه حق را به خود می‌دهند و اشتباهات خود در برابر دیگران را نمی‌پذیرند
- زودخشم، خودرای و ستیزه‌جو هستند
- ناآرام، بی‌قرار و مضطرب هستند.
نشانه‌ها و معیارهای DSM 5 برای اختلال شخصیت پارانوئید یا PDD
در DSM 5 نشانه‌ها و معیارهای تشخیص اختلال شخصیت پارانویید یاد شده است. به یاد بسپارید تنها با خواندن نشانه‌ها نمی‌توانید به تشخیص درستی از این‌که فرد دچار چه اختلالی است برسید. از آن‌جایی که بسیاری از اختلالات روان‌شناختی نشانه‌های همانند یا نزدیک به هم دارند، فرآیند تشخیص و درمان اختلالات روانی تنها از سوی روان‌شناس انجام می‌شود.
A: بی‌اعتمادی فراگیر و بدبینی به دیگران به گونه‌ای که انگیزه‌ها و نیت دیگران را بدخواهانه برداشت می‌کند. این بدبینی و بی‌اعتمادی از سال‌های پایانی نوجوانی و پیش از بزرگسالی آغاز شده است و در شرایط گوناگون دیده می‌شود که ۴ (یا بیش‌تر) از گزینه‌های زیر آن را نشان می‌دهند.
۱- فرد فکر می‌کند که دیگران از او سو استفاده می‌کنند، فریبش می‌دهند یا به او آسیب می‌زنند بدون آن‌که دلیلی برای این ادعا داشته باشد.
۲- ذهن و فکرش همیشه مشغول شک و تردیدهای غیرمنطقی درباره‌ی قابل اعتماد بودن و وفاداری دوستان و همکاران به خودش است.
۳- تمایل ندارد که با دیگران درد و دل کند چون می‌ترسد چیزهایی که با آن‌ها در میان می‌گذارد با بدجنسی ضد او به کار برده شود.
۴- گفته‌های مهربانانه و بدون منظور دیگران و رویدادهای کاملا خنثی را گگفته‌ها یا رویدادهای تحقیرآمیز و تهدیدآمیز برداشت می‌کند.
۵- همیشه کینه‌ای است. توهین‌ها، جریحه‌دار شدن احساسات و انتقادهای دیگران از خودش را نمی‌بخشد.
۶- به تهدیدها و حمله‌هایی ضد شخصیت و آبرویش پی می‌برد که برای دیگران مشخص و آشکار نیست و به سرعت با پرخاشگری یا حمله‌ی متقابل به آن‌ها واکنش نشان می‌دهد.
۷- پیاپی و بدون هیچ توجیه منطقی به وفاداری نامزد یا همسرش شک می‌کند.
B: این بی‌اعتمادی و بدبینی با یک اختلال روانی دیگر یا یک بیماری جسمانی بهتر توجیه نشود. برای نمونه در طول اسکیزوفرنی، یکی از اختلالات افسردگی عمده به همراه خصوصیات سایکوتیک، اختلالات دوقطبی و… این بی‌اعتمادی رخ ندهد.
درمان اختلال شخصیت پارانوئید
درمان اختلال شخصیت پارانویید با دارو درمانی و روان‌درمانی انجام می‌شود. به خاطر بدبینی و بی‌اعتمادی، روند درمان این اختلال روانی بسیار دشوار است. از سوی دیگر به خاطر همین بی‌اعتمادی بسیاری از کسانی که دچار این اختلال روان‌شناختی هستند درمان را نیمه‌کاره رها می‌کنند که این زمینه‌ساز شدت گرفتم سمپتوم‌ها می‌شود. داروها نقش کنترل کننده دارند و درمان اصلی با روان‌درمانی انجام می‌شود.
دارو درمانی اختلال شخصیت پارانوئید
داروهای گوناگونی برای درمان این اختلال روانی به کار برده می‌شود. داروهای ضد اضطرابی، مانند دیازپام برای بهبود عملکرد روزانه کاربرد دارد. هم‌چنین داروهای ضد روان‌پریشی مانند هالوپریدول و تیوریدازین نیز برای درمان این اختلال به کار گرفته می‌شود اما بهره‌گیری از این دو دارو باید در کوتاه مدت باشد.
روان‌درمانی اختلال شخصیت پارانوئید
همان‌گونه که گفته شد به خاطر بدبینی و بی‌اعتمادی که این افراد به آن دچار هستند کم‌تر از دیگران پیش روان‌شناس می‌روند و اگر هم فرآیند درمان را آغاز کنند ممکن است نیمه‌کاره رها کنند. نکته‌ی مهم این است که این افراد بیش‌تر برای حل مشکلات دیگر پیش روان‌شناس می‌روند نه به خاطر اختلال شخصیت پارانویید. این افراد بیش‌تر برای نابسامانی‌های پیش آمده در زندگیشان (مشکلات با همسر، چالش‌های محیط کار، تهدید به آسیب‌رسانی به دیگران، اضطراب، افسردگی و…) پیش روان‌شناس می‌روند. آن‌ها بر این باورند که بدبین و بی‌اعتماد نیستند و تجربه‌هایی که داشته‌اند را دلیلی برای درستی گفته‌های خودشان می‌دانند و می‌گویند که دیگران همیشه دنبال آسیب زدن و تحقیر آنان هست. روان‌شناسان در برخورد با این افراد باید شکیبا باشند و فرآیند اعتمادسازی را پیش ببرند. پس از آن با بهره‌گیری از روانکاوی یا رفتاردرمانی شناختی CBT می‌توانند به درمان این اختلال روانی بپردازند.
ما در گروه آقای روان‌شناس آماده‌ی کمک به کسانی که از این مشکل رنج می‌برند هستیم . با ما گفت‌و‌گو کنید.
