عمه تراپی یا عمه درمانی واژه‌ای است که میان روان‌شناسان شناخته شده است. بارها و بارها شنیده‌ام که درمانجویی می‌گوید می‌خواسته که پیش روان‌شناس برود ولی نزدیکانش به او گفته‌اند: «روان‌شناس که کاری نمی‌کند او فقط به حرف‌های ما گوش می‌کند و پول می‌گیرد» یا «روان‌شناسان خودشان دیوانه هستند و نباید پیش آن‌ها رفت». راهکار این افراد برای حل مشکلات روان‌شناختی و چالش‌های زندگی این است که از خودشان کمک بگیرند. آن‌ها می‌گویند: «بیا خودم بهت مشاوره می‌دهم من خودم یه پا روان‌شناسم». در این نوشته شما را با عمه‌تراپی و زیان‌های آن آشنا خواهم کرد و تلاش می‌کنیم سیلی محکمی بر دهان عمه تراپیست بزنیم!
عمه تراپی یا عمه درمانی چیست و چه زیان‌هایی دارد؟
عمه تراپی یا عمه درمانی یعنی برای حل مشکلات زندگی و اختلالات روان‌شناختی به جای رفتن پیش مشاور، روان‌شناس و روانپزشک پیش افرادی برویم که تخصص و دانشی در این زمینه ندارند. بیش‌تر مردم تلاش می‌کنند خودشان مشکلاتشان را حل کنند و اکر نیاز به کمک داشتند سراغ دوستان یا خانوادهٔ خود می‌روند. اما گاهی مشکلات به اندازه|ی عمیق است که نه تنها خودمان بلکه راهنمایی‌های افراد با تجربه هم دردی از ما دوا نمی‌کند. در این شرایط زندگی ما در زمینه‌های گوناگون دچار نابسامانی شده است پس نیاز است با افرادی که در این زمینه مهارت و تخصص دارند گفتوگو کنیم و از آن‌ها کمک بخواهیم. اما برخی از افراد تمایل به کمک گرفتن از روان‌شناس ندارند یا نزدیکانشان از این کار جلوگیری می‌کنند. این کمک گرفتن از نزدیکان همان عمه تراپی است. سفارش‌ها و توصیه‌هایی که عمه‌ها (لزوما منظور عمه نیست) با نصیحت و سرزنش به خورد افراد می‌دهند و گمان می‌کنند با این کار می‌توانند مشکلات فرد را بهبود بخشند. اما حقیقت این است که شاید فرد به یک اختلال روان‌شناختی مانند افسردگی، استرس و اضطراب دچار شده باشد و این عمه تراپی نه تنها بهبودبخش بلکه زیان‌بار است. روان‌شناس برای حل مشکلات و درمان اختلالات روان‌شناختی دوره‌های آموزشی ویژه‌ای را سپری می‌کند تا بتواند مشکلات را با کمک روش‌های روان‌درمانی علمی و اثبات شده حل کند. اما یک عمه تراپیست نه تنها دانشی در این زمینه ندارد بلکه با گفته‌هایش مشکلات را عمیق‌تر و درمان فرد را دشوارتر می‌کند.
عمه‌تراپی دانشجویان روان‌شناسی و روانپزشکی
دانشجویان روان‌شناسی و روانپزشکی از گروه‌هایی هستند که ممکن است دست به عمه‌تراپی بزنند. این گروه افراد هنوز به طور کامل با اصول و بنیان‌های روان‌شناسی آشنا نیستند از آن گذشته دوره‌های آموزشی روان‌درمانی و مشاوره را سپری نکرده‌اند و حتی توانایی شناسایی و تشخیص اختلال روانی را ندارند. برخی از این افراد با خواندن چند کتاب دست به برچسب اختلال به دیگران زدن می‌کنند که کاری نادرست است. به یاد بسپاریم که برخی از اختلالات روان‌شناختی نشانه‌های همسان یا نزدیک به هم دارند یا ممکن است فرد همایندی اختلال روانی داشته باشد. برای شناسایی و درمان اختلالات روان‌شناختی مهارت و تخصص نیاز است. شوربختانه برخی از دانشجویان از روی ناآگاهی یا باور به این‌که دیگر روان‌شناس یا روانپزشک شده‌اند دست به مشاوره یا درمان افراد می‌زنند. این گونه از عمه تراپی بسیار خطرناک‌تر است. چون درمانجو به فرد اعتماد می‌کند و ممکن است در اثر ناآگاهی دانشجوی کم‌تجربه، شدت مشکلاتش افزایش بیابد. در این شرایط نه تنها بهبودی رخ نداده بلکه اعتماد درمانجو به روان‌شناس و روانپزشک نیز کم‌تر می‌شود.
روان‌شناسان دروغین در شبکه‌های اجتماعی
اینترنت همان اندازه که سودمند است زیان‌بار نیز هست. برخی از افراد در اینترنت ادعای چیزی را دارند که در حقیقت نیستند. همهٔ ما در اینترنت با کسانی روبرو شده‌ایم که خودشان را تاجر، مهندس، پزشک یا روان‌شناس معرفی می‌کنند اما با اندکی گفتوگو با آنان پی به دروغشان می‌برید. اینستاگرام را باز کنید. ده‌ها شناسهٔ اینستاگرام را خواهید دید که خودشان را روان‌شناس معرفی می‌کنند با وجود این‌که تحصیلات روان‌شناسی ندارند. این افراد جمله‌های خود را از کتاب‌های روان‌شناسی برمی‌دارند یا دیدگاه شخصی خود را به عنوان نظریه روان‌شناسی به خورد مردم می‌دهند. متاسفانه مردم فریب فالورهای بالای این افراد را می‌خورند. مردم گمان می‌کنند آن‌چه که این افراد می‌گویند حتما نظریه‌های روان‌شناسی واقعی است چون تعداد فالور بالایی دارند! دردناک‌تر این است که این افراد دست به مشاوره و روان‌درمانی هم می‌زنند و با وجود نداشتن آگاهی و مهارت درمانجویان را فریب می‌دهند و پول‌های گزافی از آنان دریافت می‌کنند. با وجود هزینهٔ فراوانی که این افراد دریافت می‌کنند نه تنها بهبودی در شرایط و حال و هوای فرد ایجاد نمی‌شود بلکه شدت مشکلات افزایش می‌یابد. چه بسا زندگی بسیاری از افراد با عمه تراپی این گروه از هم پاشیده است.
تفاوت عمه تراپی و روان‌درمانی
تفاوت کار روان‌شناس و عمه تراپیست را می‌توانید در موارد زیر ببینیم.
۱- روان‌شناس مدرک روان‌شناسی دارد و دوره‌های شناسایی و درمان اختلالات روان‌شناختی را گذرانده است.
۲- روان‌شناس درمانجو را قضاوت و سرزنش نمی‌کند اما در عمه تراپی قضاوت و سرزنش دیده می‌شود.
۳- روان‌شناس رازدار است و گفته‌های شما را آشکار نخواهد کرد اما عمه تراپیست ممکن است گفته‌های شما را پیش دیگران بازگو کند.
۴- روان‌شناس همدلی دارد اما عمه تراپیست دلسوزی می‌کند.
۵- روان‌شناس شنوندهٔ فعال است و به شما برای بهبود شرایط کمک می‌کند اما عمه تراپییست تنها یک شنونده برای درد و دل کردن است.
۶- روان‌شناس بیش‌تر شنونده است تا گوینده اما عمه تراپیست بیش‌تر تلاش می‌کند تا سخن بگوید و راهکارهای خود را به فرد تحمیل کند و به گفته‌های درمانجو توجه نمی‌کند.
۷- جلسه با روان‌شناس درمان اختلال روانی را به همراه دارد اما جلسه با عمه تراپیست شرایط فرد را بحرانی می‌کند.
پیشنهاد من این است که باورهای نادرست دربارهٔ روان‌شناسی را کنار بگذارید. ویژگی‌های یک روان‌شناس خوب را بدانید و اگر در زندگی دچار مشکل اساسی شده‌اید و توان حل آن را ندارید از روان‌شناس کمک بگیرید. خاله، عمه و دوستانتان نمی‌توانند گزینه‌های مناسبی برای حل مشکلات اساسی باشند. گروه آقای روان‌شناس آمادهٔ ارائهٔ خدمات مشاوره و روان‌درمانی به عزیزان به صورت آنلاین و حضوری است. با ما گفتوگو کنید.