اختلال شخصیت چیست؟ آشنایی با اختلالات شخصیت

شخصیت چیست؟ اختلال شخصیت چیست؟ آیا همه‌ی انسان‌ها شخصیت دارند؟ چرا برخی آدم‌ها را باشخصیت یا بی‌شخصیت می‌نامیم؟ شاید این پرسش‌ها برای شما نیز پیش آمده باشد و به دنبال پاسخ دادن به آن‌ها باشید. این نوشته درباره‌ی شاخه‌ای از اختلالات روانی، به نام اختلالات شخصیت است. برای این‌که بتوانیم با تعریف اختلال شخصیت آشنا شویم باید به تعریف درستی از شخصیت دست یابیم.

شخصیت یا Personality چیست؟

حتما دوست صمیمی دارید که او را به خوبی می‌شناسید و حتی می‌توانید رفتارهایش را در هر موقعیت و شرایطی پیش‌بینی کنید. می‌دانید چه چیزی او را خوشحال و چه چیزی او را ناراحت می‌کند. چه چیزی او را خشمگین می‌کند یا چه موقعیتی برای او استرس به همراه دارد. جدای از این‌ها می‌توانید تفاوت‌های گوناگونی را میان او و دیگر دوستانتان نام ببرید. مجموعه‌ی این چیزها شخصیت دوستتان نام دارد.

مردم در برخورد با دیگران واژه‌های «باشخصیت یا بی‌شخصیت» را به کار می‌برند. اما همه‌ی انسان‌‌ها شخصیت دارند و شخصیت بخشی جدانشدنی از انسان است. قضاوت و پیش‌داوری انسان‌‌ها نسبت به دیگران باعث می‌شود شخصیت فردی را خوب یا بد بنامند.

تعاریف گوناگونی از شخصیت انجام شده است که بهترین تعریف شخصیت چنین است: «شخصیت بیانگر آن دسته از ویژگی‌های فرد است که شامل الگوهای ثابت فکری، عاطفی و رفتاری او است». شخصیت ویژگی‌های همیشگی است که مشخص می‌کند فرد به رویدادها و تجربه‌های زندگی چگونه واکنش نشان می‌دهد. دیگران در کنش و تعامل با ما، فرد را با این ویژگی‌ها شناسایی می‌کنند و نسبت به ما در موقعیت‌‌ها و شرایط گوناگون واکنش نشان می‌دهند. با وجود این‌که انسان‌ها دارای ویژگی‌های شخصیتی همانند هستند شخصیت هر انسانی بی‌همتاست؛ تفاوت‌های شخصیتی در برخی از زمینه‌ها کم‌تر و در برخی زمینه‌ها بسیار چشمگیر و برجسته است. اختلال شخصیت می‌تواند برای فرد یا دیگران آزاردهنده باشد.

آشنایی با اختلالات شخصیت؛ اختلال شخصیت یا Personality Disorder چیست؟

برای همه‌ی ما پیش آمده است که با کسانی برخورد کنیم که رفتار و ویژگی‌های فردی آن‌ها ناخوشایند و آزاردهنده باشد. کسانی که رفتارهای ناپسند و آزاردهنده از خود نشان می‌دهند از سوی دیگران با برچسب «بی‌شخصیت» شناخته می‌شوند. همان‌گونه که گفته شد هر فردی شخصیت دارد و هیچ انسانی بی‌شخصیت نیست. منظور مردم از بی‌شخصیت این است که گفتار، رفتار و ویژگی‌های فرد از دید اکثریت جامعه، ناهنجار، ناخوشایند و آزاردهنده است. در روان‌شناسی به این ناهنجاری‌ها اختلال شخصیت می‌گوییم.

در کتاب DSM 5 اختلال شخصیت این‌گونه تعریف شده است: «مجموعه‌ای با دوام از تجربه‌های درونی و رفتارها که با آن‌چه از فرهنگ و جامعه‌ی فرد انتظار می‌رود بسیار تفاوت دارد؛ فراگیر و انعطاف‌ناپذیر است؛ در نوجوانی یا سال‌های نخست بزرگسالی آغاز شده است؛ در گذر زمان، پایدار است؛ و به رنج و نابسامانی می‌انجامد».

کسانی که دچار اختلال شخصیت هستند نمی‌توانند خود را با هنجارهای جامعه سازگار کنند. آن‌ها رفتارهایی از خود نشان می‌دهند که گاه برای خودشان و گاهی برای دیگران آزاردهنده است. افرادی که دچار اختلالات شخصیت هستند انکار می‌کنند که دچار اختلال روانی هستند. آن‌ها باور ندارند که رفتارشان بر خلاف هنجارها و ارزش‌های اجتماعی و فرهنگی است. آن‌‌ها نمی‌توانند در برخورد با موقعیت‌ها و دیگران، رفتار انعطاف‌پذیر و سازگارانه بروز دهند. رفتارهای ناهنجار آن‌ها در گذر زمان، پایداری و ثبات دارد و به نابسامانی در زندگی شخصی، خانوادگی، اجتماعی و … می‌انجامد.

انواع اختلالات شخصیت

در DSM 5 اختلالات شخصیت به ۳ گروه بخش‌بندی می‌شوند. اما اختلالات شخصیتی دیگری نیز هستند که در این دسته‌بندی جای نمی‌گیرند و جداگانه به آن‌ها پرداخته می‌شود.

اختلالات شخصیت گروه A

اختلال شخصیت پارانوئید (Paranoid Personality Disorder)، اختلال شخصیت اسکیزوئید (Schizoid Personality Disorder) و اختلال شخصیت اسکیزوتایپال (Schizotypal Personality Disorder)، در این دسته جای دارند. کسانی که دچار این اختلالات شخصیتی هستند از دید دیگران، عجیب و غریب به نظر می‌رسند. رفتارهای آن‌ها برای دیگران غیرقابل پذیرش و نگران‌کننده است.

اختلالات شخصیت گروه B

اختلال شخصیت ضد اجتماعی (Antisocial Personality Disorder)، اختلال شخصیت مرزی یا بردرلاین (Borderline Personality Disorder) اختلال شخصیت نمایشی یا هیستریونیک (Histrionic Personality Disorder)، اختلال شخصیت خودشیفته یا نارسیستیک (Narcissistic Personality Disorder) در این دسته جای دارند. کسانی که دچار این اختلالات شخصیتی هستند از دید مردم دراماتیک، خودخواه، هیجانی و غیرقابل پیش‌بینی هستند.

اختلالات شخصیت گروه C

اختلال شخصیت اجتناب‌گر یا دوری‌گزین (Avoidant Personality Disorder)، اختلال شخصیت وابسته (Dependent Personality Disorder)، اختلال شخصیت وسواسی اجباری (Obsessive–Compulsive Personality Disorder) در این دسته جای دارند. ویژگی اصلی کسانی که دچار این اختلال هستند ترس، اضطراب و استرس است.

آیا اختلالات شخصیت درمان‌پذیرند؟

بله اختلالات شخصیت نیز مانند دیگر اختلالات روانی درمان‌پذیر هستند اما درمان این اختلالات نسبت به اختلالات روانی دیگر کمی دشوارتر است. چون کسانی که دچار اختلال شخصیت هستند ارتباط خود را با واقعیت به طور چشمگیری از دست می‌دهند و وجود اختلال روانی را انکار می‌کنند. در درمان اختلالات شخصیت از روان‌درمانی و دارو درمانی بهره گرفته می‌شود.

در آینده درباره‌ی هر اختلال شخصیت، جداگانه سخن خواهم گفت.