مشکلات جنسی، انواع اختلالات جنسی و درمان آن

بیش‌تر مردم در سراسر جهان مشکلات جنسی یا اختلالات جنسی را پنهان می‌کنند. اما با پاک کردن صورت مسئله نه تنها مشکل حل نمی‌شود بلکه ممکن است بر شدت آن افزوده شود. اگر به آمارهای موجود نگاهی بیاندازیم خواهیم دید که حدود ۴۳٪ زنان و ۳۱٪ از مردان به اختلالات جنسی دچار هستند.^[۱] این مشکلات در بیش‌تر موارد توسط افراد پنهان یا انکار می‌شود اما اگر درمان نشوند، نه تنها روی زندگی فردی بلکه روی زندگی زناشویی نیز اثرات جبران ناپذیری به جای می‌گذارد. نمی‌توانیم انکار کنیم که بسیاری از طلاق‌ها، خیانت‌ها و مشکلات زناشویی به دلیل مشکلات و نارضایتی جنسی بروز پیدا می‌کنند. در این نوشته شما را با مشکلات جنسی، دلایل و راهکارهای درمان آن آشنا خواهم کرد.

آشنایی با مشکلات جنسی یا اختلالات جنسی

مشکلات جنسی یا اختلال جنسی (Sexual Dysfunction) به مشکلاتی گفته می‌شود که باعث نارضایتی از عملکرد جنسی می‌شود این حالت می‌تواند زندگی فرد را به طور منفی تحت تأثیر قرار دهد. این مشکلات زمانی رخ می‌دهند که فرد تمایلی به رابطه ندارد یا از رابطهٔ خود خشنود نیست و لذت نمی‌برد. البته مشکلات جنسی فقط جنبهٔ فردی ندارند بیش‌تر افراد هنگامی مشکل جنسی خود را می‌پذیرند که پارتنر یا همسرشان از رابطه‌شان احساس رضایت و خشنودی نمی‌کند. این مشکلات هم در زنان و هم مردان بروز پیدا می‌کند. زمانی می‌گوییم فرد دچار یک اختلال یا مشکل جنسی است که به طور پیاپی دچار مشکل شود و روی زندگیش تأثیرات منفی برجای بگذارد.

چرخهٔ واکنش جنسی

ما از هنگامی که تمایل تا پایان رابطهٔ جنسی ۴ مرحله را پشت سر می‌گذاریم اگر این مراحل به خوبی سپری شوند رابطه‌ای موفق به انجام رسیده است.

• مرحلهٔ برانگیختگی اولیه: در برانگیختگی اولیه (Initial arousal/Excitement phase) میل جنسی آغاز و فرد تحریک می‌شود.
• مرحلهٔ برانگیختگی کامل: در برانگیختگی کامل یا فلات (Plateau phase) فرد کاملاً تحریک و برانگیخته شده است اما هنوز به اوج لذت و ارضا نرسیده است. در این مرحله فرد (چه زن و چه مرد) آمادگی کامل جسمانی برای رابطه را دارند.
• مرحلهٔ ارگزم: در مرحلهٔ ارگزم یا ارضا (Orgasm) فرد به اوج لذت دست می‌یابد و بدن در حالت ریلکس قرار می‌گیرد.
• مرحلهٔ پس از ارگزم: در مرحلهٔ پس از ارضا (Resolution Phase) میل کاهش و فروکش پیدا می‌کند.

طبقه‌بندی اختلالات جنسی

مشکلات جنسی در ۴ گروه طبقه‌بندی می‌شوند این ۴ گروه شامل مشکل در یکی از مراحل چرخهٔ واکنش جنسی هستند. که دربارهٔ آن گفته شد. این مشکلات می‌تواند هم در مردان و هم در زنان بروز پیدا کند و ممکن است کسی دچار چند مورد از موارد زیر باشد. این موارد در صورتی به عنوان اختلال شناخته می‌شود که به طور پیاپی و منظم رخ دهد به طور چشمگیر روی زندگی فرد تأثیر منفی بگذارد.

۱. اختلالات میل: شامل اختلالاتی است که در آن فرد تمایل یا علاقه به رابطه جنسی ندارد یا میل کمی به رابطه دارد.

۲. اختلالات برانگیختگی: در این اختلالات فرد احساس برانگیختگی جسمانی یا هیجانی در زمان رابطه را ندارد به همین خاطر نمی‌توان رابطهٔ خوبی برقرار کند. به بیان دیگر از نظر عاطفی تمایل به رابطه دارید اما بدنتان با شما همراهی نمی‌کند.

۳. اختلالات ارگاسم: این حالت شامل انزال سریع (بیش‌تر در مردان)، تأخیر در انزال (بیش‌تر در زنان) و عدم انزال میٰ‌شود.

۴. اختلالات درد: اختلالاتی هستند که در آن فرد در هنگام رابطه دچار درد جسمانی می‌شود.

نشانه‌های اختلال جنسی در زنان

• کاهش میل جنسی
• مشکلات برانگیختگی
• عدم تمایل به برقراری رابطه
• میل به کوتاه کردن زمان رابطه
• ترس از برقراری رابطه
• مشکل خشکی
• احساس غم پس از رابطه
• انقباض ماهیچه‌ای
• عدم انزال
• انزال زودرس (در زنان نادر است)
• احساس درد جسمانی

نشانه‌های اختلال جنسی در مردان

• مشکل نعوظ
• مشکلات برانگیختگی
• تمایل نداشتن به رابطه
• اضطراب در برقراری رابطه
• اندوه پس از رابطه
• انزال زودرس
• تأخیر در انزال یا عدم انزال (در مردان نادر است)
• احساس درد (در مردان نادر است)

چرا دچار مشکلات جنسی می‌شویم؟

۱. عوامل فیزیولوژیکی و جسمانی

• دیابت
• مشکلات قلبی و عروقی
• اختلالات عصبی
• عدم تعادل هورمونی
• نارسایی کلیه و کبد
• مصرف ماده، الکل و دخانیات
• عوارض برخی از داروها
• یائسگی
• افزایش سن و کهولت
• بارداری، زایمان یا شیردهی
• سرطان
• ام اس
• مشکلات مثانه

۲. عوامل روان‌شناختی

• افسردگی
• اضطراب
• استرس و تروما
• خودپندارهٔ منفی
• احساس گناه یا شرم
• اعتماد به نفس و عزت نفس پایین
• تجربهٔ آزار جنسی
• ترس از رابطه

داروهایی که عوارض جنسی دارند

برخی از داروهایی که بدون نسخهٔ پزشک در دسترس هستند و نیز برخی از داروهای تجویزی دارای عوارض گوناگونی هستند که یکی از این موارد تأثیر روی عملکرد جنسی است. این داروها ممکن است روی میل، برانگیختگی یا توانایی فرد در رابطه اثرات منفی بگذارند. این داروها زمانی خطرناک‌تر می‌شوند که فرد ناچار است چندین دارو مصرف نماید. البته این عوارض در بیش‌تر موارد موقتی هستند و با پایان دادن به مصرف برطرف می‌شوند.  بر پایهٔ گزارش‌های موجود داروهای زیر عوارض جانبی جنسی به همراه دارند:

الف- داروهای بدون نسخه

• برخی از آنتی هیستامین‌ها
• برخی از ضد احتقان‌ها

ب- داروهای روان‌پزشکی

• داروهای ضد افسردگی سه حلقه‌ای: آمی‌تریپتیلین (Amitriptyline)، دوکسپین (Doxepin)، ایمی‌پرامین (Imipramine) و نورتریپتیلین (Nortriptyline).
• داروهای ضد افسردگی مهارکنندهٔ مونوآمین اکسیداز (MAOIs): فنلزین (Phenelzine) و ترانیل سیپرومین (Tranylcypromine)
• داروهای ضد افسردگی مهارکنندهٔ انتخابی بازجذب سروتونین (SSRIs): فلوکستین (Fluoxetine)، پاروکستین (Paroxetine)، سرترالین (Sertraline).
• داروهای تثبیت‌کنندهٔ خلق: لیتیوم کربنات (Lithium carbonate).
• داروهای ضد روان‌پریشی یا آنتی سایکوتیک: هالوپریدول (Haloperidol)، تیوتیکسین (Thiothixene)، تیروریدازین (Thioridazine).

ج- دیگر داروها

• داروهای ضد فشار خون
• داروهای ادرار آور یا دیورتیک‌: اسپیرونولاکتون (آلداکتون) و تیازیدها (دیوریل، ناتورتین و …)
• داروهای فشار خون با اثر مرکزی: متیل دوپا (آلدومت) و رزرپین (سرپاسیل، رائودیکسین)
• مسدود کننده‌های آ-آدرنرژیک: پرازوسین (مینی پرس) و ترازوسین (هیترین)
• مسدودکننده‌های ب-آدرنرژیک (بتا): پروپرانولول (ایندرال) و متوپرولول (لوپرسور)
• هورمون‌ها
• لوپرولید (لوپرون)
• گوسرلین (زولادکس)

تشخیص مشکلات جنسی

نخستین چیزی که باعث شناسایی این مشکلات می‌شود نارضایتی فرد یا شریک زندگی او از رابطه است. پس از آن فرد می‌تواند پیش پزشک برود تا آزمایش‌های لازم انجام شود.  اما انجام آزمایش بیش‌تر جنبهٔ جانبی دارد و معمولاً برای تشخیص مشکل گفت‌وگو با بیمار دربارهٔ مشکلش کافی است. پس مهم‌ترین راه شناسایی این گونه مشکلات گفت‌و‌گو با پزشک یا روان‌شناس است. پزشک یا روان‌شناس با ارزیابی مشکلاتی که فرد گزارش می‌کند، نگرش‌هایی که به رابطه دارد و انجام مصاحبهٔ بالینی می‌تواند تشخیص دهد که فرد دچار چه مشکلی است. روان‌شناسان در کنار این موارد در جلسهٔ مصاحبهٔ بالینی مواردی مانند سطح سلامت روان، ترس‌ها و اضطراب‌ها، نگرانی‌های مرتبط با رابطه، مصرف دارو، ماده یا الکل و دیگر عوامل موثر را مورد بررسی و ارزیابی قرار می‌دهند. در نتیجه روان‌شناسان با بررسی همه جانبهٔ مشکل می‌توانند مشکل فرد را به خوبی درک نمایند.

اختلال عملکرد جنسی چگونه درمان می شود؟

خوشبختانه بیش‌تر مشکلات جنسی قابل درمان هستند و درمان‌های موثر گوناگونی برای هر کدام وجود دارد. به طور کلی درمان‌های این مشکلات شامل دارو درمانی، درمان‌های فیزیولوژیکی، سکس‌تراپی و روان‌درمانی است. که در این بخش هر کدام را توضیح خواهم داد.

درمان دارویی

همان‌گونه که گفته شد گاهی مشکلات فرد ناشی از عوارض مصرف دارو یا داروهایی خاص است. در چنین شرایطی پزشک می‌تواند با تغییر دارو مشکل را برطرف نماید. در کسانی که مشکلشان به دلیل کمبود هورمون است هورمون تزریق می‌شود. پزشکان با تجویز داروهایی مانند تادافیل (Tadalafil)، واردنافیل (Vardenafil)، سیلدنافیل (Sildenafil)، آوانافیل (Avanafil) به افزایش جریان خون در آلت تناسلی و بهبود عملکرد فرد کمک کنند.برای زنان نیز هورمون‌های استروژن و تستوسترون تزریق می‌شود. هم‌چنین در زنان پیش از یائسگی داروهایی مانند برملانوتید (Bremelanotide) و فلیبانسرین (Flibanserin) تجویز می‌شود.

درمان جسمانی

جراحی‌های پزشکی نیز راهکاری مناسب برای درمان مشکلات در زنان و مردان هستند. یکی از راهکارهایی که برای حل مشکل نعوظ در مردان مورد استفاده قرار می‌گیرد جراحی کاشت آلت تناسلی (Surgical Penile Implants) و دستگاه انقباض وکیوم (Vacuum Constriction Devices) است. در زنان نیز با دستگاه وکیوم EROS-CTD مشکلات واژن را برطرف می‌نمایند.

سکس ‌تراپی

برخی از روان‌شناسان در زمینهٔ سکس‌تراپی مهارت دارند. آن‌ها مشاوران زناشویی خوبی هستند به افراد کمک کنند تا دوباره رابطهٔ لذت‌بخش را تجربه نمایند. این درمان‌ها به فرد کمک می‌کند تا مشکلات چرخهٔ واکنش جنسی را برطرف نماید. در این راه به فرد تکنیک‌ها و اصولی نیز آموزش داده می‌شود که باید رعایت شود.

روان‌درمانی

مشکلات جنسی می‌تواند ناشی یا همراه با اختلالات روانی دیگر باشد. ممکن است مشکل کنونی فرد ریشه در گذشته داشته باشد. احساس ترس و اضطراب، احساس گناه، نداشتن اعتماد به نفس و تجربهٔ آزار از جمله عوامل مهمی هستند که بر عملکرد جنسی تأثیر منفی بر جای می‌گذارند. هم‌چنین بروز برخی از اختلالات مانند افسردگی باعث کاهش میل جنسی می‌شود. به طور کلی روان‌درمانی فرآیندی است که می‌تواند بخش مهمی از مشکلات فرد را در این زمینه حل نماید. برای انجام روان‌درمانی باید پیش روان‌شناس رفت.

پرسش و پاسخ – FAQ