کودکان نیز همانند بزرگسالان دچار اختلال روانی می‌شوند. بر پایهٔ پژوهش‌ها و آمارهای موجود به طور میانگین ۱۰ تا ۲۰ درصد از کودکان و نوجوانان دچار اختلال روانی هستند. بر خلاف بزرگسالان بروز اختلالات روانی در کودکانِ پسر بیش از دختران است.این آمارها نگران کننده است اما خوشبختانه اختلالات روانی کودکان قابل پیشگیری و درمان هستند.
طبقه‌بندی اختلالات روانی در کودکان
اختلالات روانی کودکان به دو گروه اختلالات برونی‌سازی و درونی‌سازی تقسیم می‌شوند.
۱- اختلالات برونی‌سازی (Externalizing Disorders)
اختلالات برونی‌سازی اختلالاتی هستند که به آسانی می‌توان آن‌ها را در کودکان مشاهده کرد. اختلالات برونی‌سازی دربرگیرندهٔ رفتارهایی هستند که در جهت بیرون از وجود کودک هدایت می‌شوند. در این حالت کودک با پرخاشگری، گریه، نافرمانی، بیش‌فعالی و دیگر رفتارها وجود اختلال را نشان می‌دهند. این گروه از اختلالات با نام اختلالات رفتاری اخلال‌گرانه (Disruptive Behavior Disorders ) هم شناخته می‌شوند. این اختلالات در DSM 5 نشانه‌ها و معیارهای روشنی برای شناسایی دارند. اختلالاتی مانند سلوک، اختلال کم‌توجهی – بیش‌فعالی، پایکا، نشخوار و … در این گروه جای می‌گیرند.
۲- اختلالات درونی‌سازی (Internalizing Disorders)
اختلالات درونی‌سازی اختلالاتی هستند که بیش‌تر به درون کودک هدایت می‌شوند و کودک به دلیل وجود این اختلالات دچار گوشه‌گیری و پرهیز از فعالیت‌های اجتماعی و روابط میان‌فردی می‌شود. این اختلالات ممکن است به سادگی در کودک شناسایی نشوند چون والدین علت دقیق رفتارهای کودک را نمی‌دانند. به همین خاطر است که افسردگی در کودکان ممکن است از سوی والدین به عنوان نشانهٔ آرام بودن کودک باشد. هم‌چنین کودکی را در نظر بگیرید که در برخورد با خانواده و نزدیکان سر به زیر، آرام و منزوی است. اما ممکن است که فعالیت‌های بزهکارانه داشته باشد و در جامعه به فعالیت‌های مشکل‌ساز دست بزند.
اختلالات روانی کودکان
برخی از اختلالات روانی که کودکان به آن دچار می‌شوند عبارتند از:
- افسردگی کودک
- اضطراب کودک
- اختلال اضطراب جدایی
- اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) در کودکان پیش‌دبستانی
- اختلال نامنظمی خلقی اخلال‌گرانه
- اختلال پایکا
- اختلال نشخوار
- اختلال اجتناب – محدودیت غذا
- دیسفوریای جنسیتی در کودکان
- اختلال ساختگی تحمیل شده به دیگران
- بی‌اختیاری ادرار (انورسیس)
- بی‌اختیاری مدفوع (انکوپرسیس)
- معلولیت ذهنی
- اختلال طیف اتیسم
- فوبیا
- تأخیر رشدی کلی
- معلولیت ذهنی نامشخص
- اختلال زبان اختلال ارتباط اجتماعی (پراگماتیک)
- اختلال آواهای گفتاری
- اختلال سیالی کلامی با آغاز در کودکی (لکنت زبان)
- سلکتیو میوتیسم
- اختلال یادگیری خاص
- اختلال هماهنگی حرکتیِ رشدی
- اختلال حرکت کلیشه‌ای
- اختلال تورت
- اختلال تیک حرکتی یا صوتی دائمی (مزمن)
- اختلال تیک موقت
- اختلال کم‌توجهی – بیش‌فعالی (ADHD)
- اختلال نافرمانی – چالش‌گری
- اختلال انفجار خشم متناوب
- اختلال سلوک
- اختلال برانگیختگی در خواب REM، نوع فرعی اختلال وحشت‌زدگی در خواب
علت بروز اختلالات روانی در کودکان چیست؟
عوامل گوناگون در بروز اختلالات روانی کودکان نقش دارند. برخی از اختلالات دارای زمینه‌های ارثی و ژنتیکی هستند. هم‌چنین عوامل دیگری مانند خانواده و محیط نیز در بروز اختلالات روانی کودکان نقش دارند. کودکانی که مورد بدرفتاری در خانواده هستند بیش از دیگر کودکان در خطر بروز اختلال روانی هستند. هم‌چنین اگر والدین دچار اختلال روان‌شناختی باشند احتمال بروز این اختلالات در کودکان نیز افزایش پیدا می‌کند. اختلال افسردگی، استرس، اضطراب و اختلالات وسواسی اجباری (OCD) در والدین می‌تواند زمینه را برای بروز همین اختلالات در کودکان نیز فراهم کنند. چون کودک در محیطی زندگی می‌کند که نامناسب است.
اختلالات روانی در کودکی زمینه‌ساز اختلالات روانی در بزرگسالی می‌شود.
در کودکانی که دچار اختلالات روانی هستند باید فرآیند درمان انجام شود. اگر اختلالات روانی در کودکی درمان نشود زمینه را برای مشکلات بزرگ‌تر و بروز دیگر اختلالات روانی فراهم می‌کند. برای نمونه اگر اختلال اضطراب کودک درمان نشود، در بزرگسالی با اختلالات اضطرابی جدی‌تر و نیز بروز دیگر اختلالات روانی روبرو می‌شود. در این شرایط به دلیل عمیق و کهنه بودن مشکلات فرد، فرآیند درمانی سخت‌تر و طولانی‌تر خواهد بود.
درمان اختلالات روانی در کودک
درمان اختلالات روانی کودکان با دارو درمانی و روان‌درمانی انجام می‌شود. البته برخی از اختلالات روانی در کودکان نیاز به دارو درمانی ندارد. برای درمان اختلالات روانی باید از روان‌شناس کودک کمک گرفت. فرآیند شناسایی و درمان این اختلالات از سوی روان‌شناس آغاز می‌شود و اگر کودک نیاز به دارو درمانی داشته باشد به روان‌پزشک ارجاع داده می‌شود.
دارو درمانی اختلالات روانی کودک
خوشبختانه دانش و آگاهی پژوهشگران پیرامون درمان‌های دارویی کودکان پیشرفت چشمگیری داشته است. بنابراین درمان‌های دارویی کودکان نسبت به چند دههٔ گذشته کارآمدتر شده است. برای درمان اختلال روان‌شناختی کودکان از داروهای گوناگون مانند داروهای ضد افسردگی و ضد اضطراب استفاده می‌شود. این داروها بر پایهٔ مشکلی که کودک به آن دچار است تجویز می‌شوند.
روان‌درمانی اختلال روانی کودک
روش‌های درمانی گوناگونی برای درمان اختلال روانی کودک به کار برده می‌شود. مهم‌ترین روش‌های روان‌درمانی کودکان، بازی‌درمانی، خانواده‌درمانی، رفتاردرمانی، گفتاردرمانی، درمان شناختی رفتاری (CBT) هستند استفاده از روش‌های درمانی بر اساس نوع، سن و شدت اختلال روانی انتخاب و انجام می‌شود. مهم‌ترین اصل درمان این اختلالات روانی همکاری خانواده است. روان‌شناس به والدین کمک می‌کند تا مشکلاتی که در شیوهٔ فرزندپروری و رفتار با کودک دارند را اصلاح نمایند. اگر احساس می‌کنید که کودکتان دچار مشکل است و یا در روابط با فرزندتان مشکل دارید حتماً پیش روان‌شناس کودک بروید تا برای حل مسائل کمک بگیرید.
ما در گروه آقای روان‌شناس آمادهٔ راهنمایی و مشاوره به والدین پیرامون مشکلات کودکانشان هستیم. با ما گفت‌و‌گو کنید.
