هرم سلسله مراتب نیازهای انسان یا هرم مزلو

هرم مزلو یا هرم مازلو نامی است که برای هر کسی آشناست. آبراهام هارلد مزلو، روان‌شناس انسان‌گرای آمریکایی بود که بیش‌تر برای نظریه سلسله مراتب نیازهای انسانی یا همان هرم مزلو شناخته شده است. مزلو را می‌توان پدر روان‌شناسی انسان‌گرا نامید. او در سال ۱۹۵۴ کتابی به نام انگیزه و شخصیت را نوشت و در این کتاب نظریه‌ی سلسله مراتب نیازهای انسان را مطرح کرد.

سلسله مراتب نیازهای مزلو به صورت یک هرم نمایش داده شده است. در سطح پایین این هرم نیازهای بنیادی و ابتدایی جای گرفته‌اند و هر چه به بالای هرم نزدیک‌تر شویم نیازها پیچیده‌تر می‌شوند. از دید مزلو سلسله مراتب نیازهای انسان ۵ سطح دارد. و برای رسیدن به سطح بالاتر باید نیازهای سطح‌های پایین‌تر برطرف شود. پس بدون ارضای نیازهای هر طبقه نمی‌توان به طبقه بالاتر دست یافت.

سلسله مراتب نیازهای انسان یا هرم مزلو

۱- نیازهای جسمانی یا زیستی

نیازهای جسمانی یا فیزیولوژیکی، نیازهای بنیادین و اساسی هستند که انسان برای ادامه‌ی زندگی و بقا به آن نیازمند است. برای نمونه خوردن و آشامیدن، خوابیدن، نفس کشیدن، تعادل زیستی و سکس. پس در این بخش ما با نیازهایی روبه‌رو هستیم که به زندگی و بقای انسان کمک می‌کند. اگر این نیازها برطرف نشود انسان نمی‌تواند به زندگی خود ادامه دهد.

۲- نیازهای امنیتی

نیازهای امنیتی در ادامه‌ی زندگی و بقای انسان بسیار مهم هستند اما اهمیت آن‌ها از نیازهای جسمانی کم‌تر است. برای نمونه: امنیت جانی، امنیت خانوادگی، داشتن کار و خانه، بیمه‌ی پزشکی و… .

3- نیازهای اجتماعی

نیازهای اجتماعی یا احساس عشق و وابستگی، نیازهایی هستند که در زندگی اجتماعی و در کنار دیگران برطرف می‌شوند. انسان موجودی اجتماعی است و برخی از نیازهایش در کنش و تعامل با دیگر انسان‌ها برطرف می‌شود برای نمونه: داشتن خانواده، داشتن دوستان خوب، روابط عاطفی با دیگران، پیوستن به گروه‌های گوناگون دینی، سیاسی و … .

۴- نیازهای احترامی

پس از برطرف شدن نیازهای زیستی، امنیتی و اجتماعی، نیاز به مورد احترام بودن و احترام گذاشتن اهمیت دارد. مانند: احترام به خود، اعتماد به نفس، احترام به دیگران، مورد احترام بودن، موفقیت در کارها و … . این نیازها به اعتماد به نفس انسان می‌انجامد و ارزش هر آدمی را حفظ می‌کند کسی که بتواند این نیازها را برطرف کند در زندگی و ارتباط با دیگران نقشی فعال و سازنده خواهد داشت.

۵- نیازهای خودشکوفایی

بالاترین بخش هرم مازلو را نیازهای خودشکوفایی در برمی‌گیرند. برای نمونه: معنویت، اخلاق، توانایی حل مسئله، واقع‌بینی، دوری از تعصب، خلاقیت و نوآفرینی و … . مزلو بر این باور است که اگر کسی که بتواند این نیازها را برطرف کند به خودشکوفایی دست می‌یابد. چنین کسی استعدادها و توانایی‌هایش را به خوبی می‌شناسد و از توانایی‌هایش برای خودشکوفایی و بهبود زندگی بهره می‌گیرد.

ویژگی نیازها در هرم مزلو

• هر چه نیازها در سطح پایین‌تری باشند نیرومندی، قدرت و اولویت آن‌ها بیش‌تر است.
• نیازهای بالاتر را می‌توان به تعویق انداخت و برخی انسان‌ها از رسیدن به آن‌ها چشم‌پوشی می‌کنند اما نیازهای سطح پایین ضروری هستند و باید ارضا شوند.
• ارضای نیازهای بالاتر به بهبود سلامت روان و زندگی می‌انجامد.
• ارضای نیازهای پایین‌تر به افزایش طول عمر و بقا می‌انجامد و ارضا نشدن این نیازها به مرگ انسان می‌انجامد.
• نیازهای بالاتر پس از برطرف شدن نیازهای پایین‌تر آشکار می‌شوند.

بسیاری از مردم در جهان هرگز به سطح‌های بالای این هرم دست نمی‌یابند. بیش‌تر مردم توانایی برطرف کردن سه سطح نخست این نیازها را دارند و به دو سطح بالای آن دست نمی‌یابند. پس گمان نکنید که رسیدن به خودشکوفایی کاری آسان است. اما غیرممکن نیست. هرم مزلو نیازهای انسان را مانند نردبانی نشان می‌دهد که برای رسیدن به بالای آن باید پله‌ها را یک به یک بالا برویم. هرگز برای تلاش کردن دیر نیست از امروز آغاز کنیم و برای بهبود زندگی و رسیدن به خودشکوفایی تلاش کنیم.