سندرم دست بی‌قرار یک سندرم عصبی و روان‌شناختی است که در فیلم پایتخت بهبود فریبا به آن دچار بود. اما اختلالی که بهبود فریبا به آن دچار است در حقیقت سندرم دست بیگانه نام دارد. سندرم دست بی قرار (Restless Arm Syndrome) یا RAS اختلالی شبیه سندرم پای بی‌قرار (Restless Leg Syndrome) یا RLS است. در این نوشته با سندرم دست بیگانه و درمان آن آشنا خواهید شد.
بهبود فریبا، سندرم دست بی‌قرار یا سندرم دست بیگانه؟
در سریال پایتخت گفته می‌شود که بهبود فریبا سندرم دست بی قرار دارد. او در شرایط هیجانی و زمانی که دچار استرس می‌شود کنترل دستش را از دست می‌دهد. در این حالت مغز و عصب‌های حرکتی بهبود فریبا توانایی کنترل دست را ندارد. گویا دست او در کنترل فرد یا چیز دیگری است. اما آن‌چه روشن است نام این سندرم در فیلم پایتخت به درستی گفته نشده است. در حقیقت ویژگی‌های یاد شده در کاراکتر بهبود فریبا نشان‌دهندهٔ سندرم دست بیگانه است نه دست بی قرار. سندرم دست بی‌قرار چیزی همانند سندرم پای بی‌قرار است.
سندرم دست بیگانه چیست؟
سندرم دست بیگانه (Alien hand syndrome) یا AHS که با نام سندرم دکتر استرنجلاو (Dr. Strangelove Syndrome) هم شناخته می‌شود. اختلالی عصبی نادر است که در آن فرد توانایی کنترل یکی از دستان یا هر دو دستش را از دست می‌دهد. در این حالت دست او بر خلاف میل و کنترلش حرکت می‌کند. البته این موضوع همیشه پیش نمی‌آید و در شرایطی پدید می‌آید که فرد دچار استرس شدید یا حالت‌های هیجانی باشد. سندرم دست بیگانه بیش‌تر در دست چپ دیده می‌شود. در این حالت فرد ناچار است با دستی که توانایی کنترل آن را دارد به مهار دست بیگانه بپردازد. این اختلال بیش‌تر در بزرگسالان دیده می‌شود اما کودکان هم ممکن است به آن دچار شوند.
تفاوت سندرم دست بی قرار و سندرم دست بیگانه چیست؟
در سندرم دست بی قرار، دست‌های فرد دچار احساس گزگز، مور مور شدن، سوزش و درد می‌شود. هم‌چنین ممکن است احساس کند که چیزی مانند حشره روی دستانش راه می‌رود. در این حالت ممکن است دست فرد دچار لرزش شود. این حالت ممکن است در خواب نیز برای فرد پدید آید. اما در سندرم دست بیگانه فرد از کنترل حرکتی دستش ناتوان است. در نتیجه دست او ناخواسته به انجام فعالیت‌ها و وظایف گوناگون می‌پردازد و فرد توانایی جلوگیری از آن را ندارد.
علت بروز سندرم دکتر استرنجلاو چیست؟
عوامل گوناگونی در بروز سندرم دست بیگانه نقش دارند. بیش‌تر افراد پس از سکتهٔ مغزی، جراحی، تومور مغزی یا صرع دچار این حالت می‌شوند. پس آسیب مغزی عامل اصلی بروز این بیماری نادر است. هم‌چنین سرطان، اعتیاد به مواد مخدر و بیماری‌های عصبی نیز می‌توانند زمینه‌ساز بروز دست بیگانه شوند. در کنار آسیب‌های مغزی نمی‌توانیم عوامل روان‌شناختی را نادیده بگیریم. سندرم دست بیگانه در برخی از افراد، بر اثر یک تروما (موقعیت استرس‌زای شدید) و تجارب تلخی که فرد را دچار فشار روانی کرده پدید می‌آید.
نشانه‌های سندرم دست بیگانه یا Alien hand syndrome چیست؟
بارزترین نشانهٔ این سندرم، ناتوانی در کنترل دست به صورت ارادی است. دست آسیب‌دیده می‌تواند به طور غیر ارادی حرکت کند یا وظایف و کارهای هدفمند انجام دهد. برای نمونه ممکن است در این حالت دست صورت را لمس کند یا اجسام را جابه‌جا نماید. هم‌چنین ممکن است در انجام کارهایی که توسط دست سالم انجام می‌شود دخالت نماید. برای نمونه فرد با دست سالمش کشو را باز می‌کند ولی دست بیگانه کشو را می‌بندد. این افراد ممکن است احساس کنند دستشان توسط فرد یا نیرویی جدای از خودشان کنترل می‌شود.
درمان سندرم دست بیگانه یا سندرم دکتر استرنجلاو
درمان قطعی اثبات شده‌ای برای سندرم دست بیگانه وجود ندارد. این به این معنی است که روش‌های درمانی برای همهٔ افراد به طور یکسان پاسخگو نیست. برخی از روش‌ها ممکن است به درمان بیانجامد و همان روش روی فرد دیگر کارایی نداشته باشد. پس این به معنی غیر قابل درمان بودن این سندرم نیست. به کمک دارو درمانی و روان‌درمانی می‌توان این اختلال را درمان کرد. هم‌چنین روش‌های جراحی مغزی نیز در برخی از موارد درمان فرد را به همراه خواهد داشت.
دارو درمانی سندرم دست بیگانه یه سندرم دکتر استرنجلاو
داروی شناخته شده‌ای برای درمان کامل این اختلال وجود ندارد. داروها نقش کنترل کننده دارند و می‌توانند شدت واکنش‌های عصبی فرد را کاهش دهند. در برخی از موارد این سندرم با سم بوتولینوم (بوتاکس) و داروهای مسدود کنندهٔ عصبی عضلانی بهبود پیدا می‌کند. هم‌چنین اثربخشی بنزودیازپین‌ها هم در برخی از موارد مثبت ارزیابی شده است.
روان‌درمانی سندرم دست بیگانه یا سندرم دکتر استرنجلاو
رویکردهای گوناگون روان‌درمانی می‌توانند به بهبود و درمان این سندرم کمک کنند. موثرترین روش برای درمان این سندرم، هیپنوتیزم‌درمانی است. در کنار هیپنوتیزم درمانی می‌توانیم از نوروفیدبک هم برای درمان فرد استفاده کنیم. اگر این سندرم در نتیجهٔ یک تروما یا تجربهٔ تلخ استرس‌زا پدید آمده باشد می‌توانیم با روش‌های رفتاردرمانی شناختی یا CBT، روانکاوی و طرحواره درمانی به حل مشکلات روان‌شناختی بپردازیم. در این شرایط شدت مشکلات روان‌شناختی فرد کاهش می‌یابد و از شدت سندرم هم کاسته می‌شود.
رویکردهای رفتاری هم می‌توانند به بهبود این سندرم کمک کنند. برای نمونه مدیتیشن می‌تواند به کاهش فشار عصبی و افزایش کنترل عضلانی فرد کمک کند. تمرین‌های آینه نیز می‌توانند به کاهش شدت سندرم کمک کنند. آموزش این تکنیک و دیگر تکنیک‌های رفتاری توسط روان‌شناس انجام می‌شود. هم‌چنین باید به درمانجویان توضیح داده شود که در هنگام بروز نشانه‌ها خونسردی خود را حفظ کنند. هر اندازه در این شرایط استرس داشته باشند شدت و زمان بروز سندرم افزایش پیدا می‌کند.
ما در گروه آقای روان‌شناس آمادهٔ کمک و درمان کسانی که از سندرم دست بیگانه رنج می‌برند هستیم. با ما گفت‌و‌گو کنید.